شیوه تولید آسیایی

زاراوەی شێوازی بەرهەمهێنانی ئاسیایی، یەکەم جار لە لایەن جۆن ستوارت میل بیرمەندی ئینگلیزی بۆ پێناسەکردنی سیستەمی ئابووری وەڵاتانی ئاسیایی هاتە ئاراوە. دواتر لە لایەن بیرمەندانێکی وەک کاڕۆڵ مارکس بە تێروتەسەلی شرۆڤە کراوە. ئەو بۆ ناساندنی وەڵاتانی چین و ڕووسیە و هێندستان، کۆمەڵێ تایبەتمەندی یەکسان دەبینێت کە بە گشتی بە شێوازی بەرهەمهێنانی ئاسیایی ناوبردە کراوە. بە باوەڕی مارکس، بارودۆخ و کەشوهەوای هەرێمەکانی وەڵاتانی ڕۆژهەڵات، بە هۆی کەمبوونی ئاو پێویستی بە هێنانە مەیدانی جەماوەر و هەرەوەزی مرۆڤییە بۆ کەڵک وەرگرتن لە سەرچاوەکانی ئاو. بەم بۆنەوە دەسەڵاتی سیاسی و دەوڵەتەکان بە شێوەیەکی بەرچاو، دەست دەگرن بەسەر سەرچاوەکانی ئاودا و لەم ڕێگەوە زەبر و زاکونی خۆیان بەسەر خەڵکی ئەم وەڵاتانە خاڵی دەکەنەوە. بەمجۆرە شێوازێکی تایبەتی بەرهەمهێنان لە وەڵاتانی ئاسیایی دێتە ئاراوە کە ڕێگە خۆش دەکات بۆ ئیستبداد و ستەمکاری لەم وەڵاتانە.

(فاریهە - farihe)

کیژ یان ژنی گەنج و جوان.

(فەرهانەج - ferhanec)

شەوگ، مۆتەکه، لمۆز، لمبۆز.

بردنەوەی قومار و هەموو جۆرە یارییەک

(فەرهەخت - ferhext)

پەروەردە و تەربیەت دان،.

(فەرهەختەن - ferhexten)

تەربیەت دان، پەروەردە کردن.

(فەرهەخته - ferhexte)

تەربێتدراو، پەروەرده کراو.

(فەرهەد - ferhed)

منداڵی قەڵەو و جوان.

(فەرهەست - ferhest)

زۆر، مشهر، مشه، فره، گەلەک، سیحر و جادوو.

(فەرەهمەند - fereh mend)

بەشکۆ، بەشانو شەوکەت، زانا و هوشیار.

(فەرهەنج - ferhenc)

تەربێت و پەروەرده و زانست، کۆی کەلەپووری رۆشنبیریی و زانستی و زانیاری و هونەرێن یەک میللەت (کەلەپووری شارستانی). قاموس.

(فەرهەنجەنده - ferhencende)

تەربێتدەر، پەروەردەکەر، ئێوەتکەر.

(فەرهەنجه: ferhence)

به ئەدەب، ئاکارچاک.

(فەرهەنجیدەن - ferhencîden)

تەربێتدان، پەروەرده کردن.

(فەرهەنجیده – ferhencîde)

تەربێت دراو، پەروەردکراو.

(فەرهەنگ - ferheng)

کەلەپووری زانستی و رۆشنبیریی و ئەدەبی میللەتێک، قامووسی زمان.

(فەرهەنگ نیڤیس - ferheng nivîs)

قامووس نووس، فەرهەنگساز.

(فەرهەنگیستان - ferhengistan)

ئەکادیمیا، ئەنجوومەنی باڵای هزرڤانان و نووسەرانی گەوره.

(فورهوود - furhûd)

بەرخۆله، بێچووی بزنه کێوی.