ساڵدارگەل، ساڵفرەگەل، پێشینیگەل، گوزەشت گەل، [پێشینیان]

قُدَما، مُسِنّین، مُعَمَّرین، شیوخ، اَخما، هَرمی، هَرَمین، مُتَقَدَّمین، اَسلاف

گذشتگان

پێشینیان

پیش آهَنگ، پیش درآمد، دیباچه، آغازه.

بەرداشت، سەرەتا، بەرایی، دێواچە. [پێشەکی]

مُقَدِّمَة، فاتِحَة، تَوطِئَة، تَمهید، دیِباجَة.

(نەدیمە - nedîme)

هاودەم.

ئەم زاراوە بۆ پێناسە کردنی ئەو وەڵاتانە بەکار براوە کە ڕووەو گەشەسەندنن. لە نیمچە دیموکراسیدا ژیانی سیاسی، نە بە تەواوی دیموکراتیە نە تۆتالیتەری. ئەم وەڵاتانە هێشتا هەر لە گێژاوی پرۆسەی مۆدێرنە و هەنگاونان لە سوننەتەوە بۆ مۆدێرنیتەدا مۆنج دەخۆن و کێشمەکێشی ئەم هەلومەرجە، لە جێگیربوونی هەردوو سیستەمەی دیموکراسی و تۆتالیتاریزم بەرگری دەکات. هەروەها پێکهاتەی کۆمەڵایەتی کۆنباو و کەلتووری سوننەتی لێک ترازاو بواری دامەزرانی سیستەمی سیاسی مۆدێرن ناڕەخسێنێت. سەرمەشقی ڕێکخستن لەم وەڵاتانەدا بریتییە لە سێ شۆڕشی مێژوویی فرەنسی و شۆڕشی پیشەسازیی و شۆڕشی سۆڤیەت. هەرکامێک لەم شۆڕشانە بە جۆرێک بوونەتە سەرمەشق بۆ پێکهاتەی سیاسی ئەم وەڵاتانە. بۆ وێنە لە شۆڕشی فرەنسا، بیرۆکەی یاسا و حاکمییەتی نەتەوەیی و دیموکراسی وەرگیراوە، لە شۆڕشی پیشەسازیی بیرۆکەی گەشەسەندنی ئابووری و مۆدێرنە و لە شۆڕشی سۆڤیەتیش، دەوڵەتێکی بەزەبر و زاکوون و دەسەڵاتدار بۆتە سەرمەشق و ئایدیالی حکوومەت. هەموو ئەم بیرۆکە و سەرمەشقانە ئاوێتە بووە لەگەڵ پێکهاتەیەکی خۆماڵی بە قەبارەیەکی ئیستبدادی و یەزدانگەرا و باوکسالارەوە.
بە گشتی بۆ پیادەکردنی دیموکراسی لە وەڵاتانی ڕووەوگەشەسەندن، چەندین کۆسپ و تەگەرە لە بەردەمدایە کە بریتین لە:
- دەسەڵات و شەوتی پیاوماقووڵان و گەورەپیاوان کە دیموکراسی بەدژی بەرژەوەندییەکانی خۆیان دەزانن.
- هەژمۆنی بەها و بایەخە موتڵەقەکان و بەهێزبوونی نەریتەکان.
- مانەوەی هێزە دەسەڵاتدارە کۆنەکان، بۆ وێنە دەرباری شا و سوڵتان.
- دەزگە بەهێزە ئایینیەکان و هێزی سەربازی.
- نەبوونی چینی مامناوەندی بازرگان و پیشەسازی.
- قووڵبوونی ئاریشە و لەمپەرە ئەتنیکی و ئایینی و کەلتوورییەکان.
سەرەنجامی کۆبوونەوەی ئەم هۆکارە گرنگانە لە وەڵاتانی ڕووەو گەشەسەندن، بۆتە هۆی سەرهەڵدانی نیمچە دیموکراسییەکی سەقام نەگرتوو کە هەمیشە دەوڵەتەکانیان لە بەینی ئۆتۆکراسی و ئۆلیگارشی و پۆپۆلیزم و تۆتالیتاریزم و دیموکراسیدا لە هەلاجان دەهێڵێتەوە.

شبەدموکراسی

Quasi-democracies

مذهب الشک عند اتباع الاکادیمیة

Academic sceptisim

واژگون کردن ظرف

ئاوەژۆ کردنەوەی دەفر، نخون کردنەوەی ئامان

(زا.): پڕ کردن و سەرڕێژکردن و لێوڕێژکردنی چتێک

(ئەدیم - edîm)

پێستی خۆشەکراو، پێستی هەڵاڵی کراو، چەرم، رووی شتێک.

(ئەدیمی زەمین - edîmi zemîn)

ڕووی زەوی.

(تەغدیم - texdîm)

پێشکەش کردن، دیاری پێ دان، پێشخستن، ناردنه پێش.

(ئەردە.): دەبدیم

دبداب، دُرُمب دُرُمب. (صدای طبل)

دمبڵی دیمباو.[(دەنگی تەپڵ.)]

طُبل، دَبداب.

صدای طبل

گرمەگرمی دەهۆڵ

(ئەردە.): دمبڵی دیمپاوه٬ دەنگی تەپڵ

دەستنوێژ

وضو

دەسنوێژ

دَکودیم، سَر و رو.

دەموچاو.[ڕوو، چڕوچاو]

صُورَة، وَجه، خَدّ.

رخسار

چڕوچاو، دەم و چاو

ڕوو، ڕوخسار، چارە

(ئەهدی غەدیم - ehdi xedȋm)

پەیمانی دێرین، ئەو کتێبه پیرۆزانەی پێش مەسیح نووسراون، تەورات.