تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



جات
پاشگری کۆیە. تایبەتی بۆ میوە و سەوزی دەگوترێ: میوەجات، سەوزیجات
ئارەقی جاترە
[[ عا.: کو.] ]
«نتـ.» ئارەقێکە لە جاترە «تمـ: ــ» کە گیایەکی بۆ نخۆشی کوێستانە، دەگیرێ و بۆ زگ ئێشەی جۆربەجۆر ئەخورێتەوە، تامی وەکوو نەعنە وایە بەڵام تاڵ و تیژترە، خواردنەوەی قڕقێنە دێنێ بۆیە بۆ تەعب بوونیش «ئینتەلا» بەکاردێت.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
جاتاغ
[ا ]
(جاتاغ - catax)
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
جاترە
گیایەکی گەڵاباریکە وەک تەرخون وایە دەچێنرێ و دەکرێتە ناو هێندێ چێشتەوە
جاترە
مَرزۀ کوهی
جاترە
جەهتەر، (هه ورا) هەزبێ، هەربێلە، ئەزبێ، (باد) جەتر، گیایەکی ماڵی و کێوییە بۆنی خۆشە لەناو چێشت و دانوولەی نۆکی دەکرێت، گیایەکە بە تەڕی یا بە ووشکی ئاو یان ئارەقەکەی بدرێ بە و کەسەی، کە زۆری خوواردووە، خوواردنەکەی بڵاو دەکات و تەواو ئاسوودە دەبێ. ژنێکی بێنووێژ نەبێ و زگ وزای نەکات بە چای بیخوواتەوە چارەی تەواو دەکات، جاترە لەگەڵ 15 دەنک عەناب کەمێک بکۆڵی و بکرێتە چا چاکترین چارەیە بۆ تەووژمی خووێن
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
جاترە کێویلە
گیایەکی بەهاریی کێوییە لە جاترە دەچێ بۆ ژانە سک جۆش دەدرێ و دەخورێتەوە
جاترە کێویلە
گیایەکی بەهاری کێوییە لە جاترە دەچێ ئاوو ئارەقی وی بۆ ژانە زگ زۆر باشە
سەرچاوە: نالی
موناجاتی سەحەر
پاڕانەوە لە خوا لە کاتی بەرەبەیاندا.

« نالیی » خەبەری بێ ئەثەری غائیبە، ئەمما
ناڵێکی حەزین دێ لە موناجاتی سەحەردا
چێشتی میوەجاتان
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
درجات
[ا.ع ]
(دەرەجات - derecat)
پایه، پله، نمره.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
حاجات
[ا. ع ]
(هاجات - hacat)
پێداویستیان.
سەرچاوە: نالی
خەراجات
خەرج و باج.

فیدای تەشریفی ڕێگەت بێ خەراجات و خەزێنەی دڵ
نیثاری تۆزی پێت بێ گەر لە چاودا قەطرەیێ مابێ
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
زوجات
[ا. ع ]
(زه وجات - zewcat)
ژنان، هاوسه ری پیاو.
سەرچاوە: نالی
قیبلەیی حاجات
ئەو شوێنەی موحتاجان ڕووی تێ ئەکەن.

ئەی مەسجید و میحرابگەهت قیبلەیی حاجات ،، بۆ ئەهلی موناجات!
مەحجووبی هەوام و ئەمەتە مەشهوودی مەعلووم ،، بۆ ڕاهی نەجاتم
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
مداجات
[مص. ع ]
(موداجات - mudacat)
موداراو دڵ راگرتنی دژمن و شاردنەوەی دژمنایەتی.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
مزجات
[ص. ع ]
(موزجات - muzcat)
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
مفاجات
[مص. ل. ع ]
(موفاجات - mufacat)
نشکێڤایان، لەپڕ، لە پڕاهاتن، لەنکاودا پەلاماردان.
مفاجات
دڵ لە پڕ و نەکاو وێستان، سەکتە: حوکمی حاکم و دەردی مفاجات
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
مناجات
[مص. ل. ع ]
(موناجات - munacat)
ڕازو نیاز کردن، رازی دڵی خۆت بە کەسێک بڵێی، رازو نیاز کردن لەگەڵ خوادا.
مناجات
کەبار، بە دەنگ خوێندنی شێعر و دوعای ئاینی لە پارشێوی ڕەمەزاندا
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
مهاجات
[مص. ع ]
(مووهاجات - mûhacat)
هەجوکردنی یەکتر.
موناجات
راز، نهقته، نهانی، نیاز، شرفاک، زَمزَمه، رازگویی.