گون دەرهاتو
داری شینی سەر قرتاو، ئەختە

ئەسپی خەساو، بارگینی خەساو، کەڵ و گای خەساو، یەختە. دارەبی و ئیتر، کە سەرولق و پۆپەکانی بڕابن و کورتکرابێتەوە

(نت.) ١- تەویلەیەکی تایبەتییە کە لە سەردەمی دەربەگایەتیدا پاتشا و میر و بەگان بۆ ئەسپە یەختە کراوەکانی خۆیان تەرخانیان دەکرد. ٢- موتڵەقی تەویلە. ((دەچوو ئیختەخانان دەری دەهێناوە جوانوولێکی نۆزینی سێ ساڵی)) (تحفە: ج٢-١٩٦)، ((لە بۆ ئیختەخانەی ڕاکێشاوە))، (تحفە: ج٢- ١٦٥). ٣- ناوی دێیەکە لە موکریان و شانی سەرخاسە. *یەختەخان (خانە)، ئێختەخان (خانە).

(مست. مت.) ١- دەرهێنانی گونی ئەسپ (بە تایبەتی) و هەر حەیوانێکی تر ( بە گشتی). ٢- (مج.) بەیدەست کردن، ژێردەست کردن، هێنانەبەربار، ڕام کردن، لە هەڕ و گیف و گوڕەگوڕ خستن. هەر دەڵەی ئیختەیان کردووە هەرا و هۆریای جارانیان نەماوە. * یەختە کردن، ئێختە کردن، خەساندن.

ئێستا

اکنون

ئێستا

(بنت.) ئەم دەقیقە و لەحزەیەی کە تێیداین، ئەم کاتە، ئەم زەمانە. ((...ئێستە ئێمە شارەوشار بە دوای ئەوا دەگەڕێین یان...)) (قزڵجی: پێکەنین-١٢٠) *ئەمێستا، ئەمێستە، ئەوێستا، ئەوێستاکە، ئەوێستاکێ، ئێستا، ئێساکە، ئێستا، ئێستاکوونێ، ئێستاکە، ئێستاکێ، ئێستەکانێ، ئێستەکە، ئێستەکێ، ئێستێ، ئێستێکانێ، ئێستێکێ، (سن)، ئێسە، ئێسەتێ، (هل.) هەنووکە. (بک.) نها، نهۆ، نووکە. تێبــ.- آ) وەکوو دەبینن ئەم وشەیە و وشەکانی (ئێرە) و (هێشتا)ش کە هەرسێکیان پێوەندیان بە (زەمان و مەکان)ەوە هەیە، گەلێ وەچەیان دەرکردووە کە لە هەر سێ وشەدا زۆر دەچن [ئەسڵی وشەکە + کا، کە، کێ،...] بێ ئەوەی گۆڕانی شکڵ کارێکی کردبێتە سەر مەعناکەیان و لە حاڵی حازردا هەموو وەچەکانی ئەم سێ وشەیە وەکوو (مرادف)ی وشە ئەسڵیەکان بەکار دەهێنرێن. ب) وشەی (ئێستە) و لک و پۆپەکانی هیچ ئەو پەیوەندییەیان دەگەڵ (نوو)ی ئاوێستایی و (نوون) پەهلەوی نییە کە (نها، نهۆ، نووکە)ی باکووری و (هەنووکە)ی هەولێری هەیانە. جا ئەم وشەیە یانی دەورێکی پێش زمانی (ئاوێستا)یە یاخۆ هی زەمانێکە کە زمانی پەهلەوی لە سک و زاکەوتووە کە ئەمەش دەکەوێتە دوای بڵاو بوونەوەی ئیسلامەتی لە کوردستانا. بە لای منەوە ئەمەیان لە ڕاستی نیزیکترە و پێش پەیدا بوونی ئەم وشەیە بۆ مەدلوولەکەی وشەی تر لە ڕیشەی ئاوێستایی (ئەوانەی لەهجەی باکووری و هەنووکەی ناوەندی) بەکارهاتوون.

بڕوانە: ئێستا

تم: ئێوارە وەخت. ئێوارە وەختێکی درەنگ بە دێر و ژوانەوە گەڕایەوە ماڵێ.

لەش پتەو، تەندروست

یەختە

اختە، آختە

خەسیاگ. [خەساو: گون دەرهاتوو].

خصی.

اخته
درخت سبز هرس شده

گون دەرهاتوو
داری شینی سەر قرتاو

یەختە، خەساو، خەسیاگ._کردن: خەساندن، خەسانن

دایک و باوک

دابەستە