natural rights

ئەم چەمکە لە ئەندێشەی ئەورووپا، پێشونەیەکی دێرینی هەیە بەڵام زێدەتر لە سەدەکانی 17 و 18 بڕەوی پەیدا کرد. مافە سرووشتییەکان بریتین لەو مافانەی کە بەپێی «یاسای سرووشتی» دراوە بە تاکی مرۆڤ و شتێکی نەگۆڕ و حاشاهەڵنەگرە و بۆ هەموو کەسێک یەکسانە. بیرمەندانی سیاسی ئەورووپا ئەم مافانە بە مافێک ئەزانن کە مرۆڤ لە پێش بەدیهاتنی دەوڵەت، بە شێوەێکی خۆڕسک و سرووشتی لێی بەهرەوەر بووە. سەرەکی دیکەین مافە سرووشتییەکانی مرۆڤ بریتین لە: مافی ژیان، مافی ئازادی و مافی یەکسانی.
هەندێ لە بیرمەندانی سیاسی دوو زاراوەی «مافی یاسایی» لەگەڵ «مافی سرووشتی» جیا دەکەنەوە و زیاتر لە سەر مافی یاسایی لەنگەر دەگرن. ئەم جیاوازییە تاکوو سەرەتاکانی سەدەی بیستەم دەوامەی بوو، لەمەودوا «مافی یەکسانی بێ فەرق و جیاوازی بۆ هەموو ئەندامانی بنەچەی مرۆڤ» ڕاگەیاندرا و ئەم دەستەواژە لە جاڕنامەی گەردوونی مافی مرۆڤ (بڕوانە مافەکانی مرۆڤ) کە لە کۆمەڵەی گشتی نەتەوەیەکگرتووەکان (1948) لە پاریس پەسند کرا هاتە ئاراوە.
ناوەرۆکی بوێرانەی بیرۆکەی مافە سرووشتییەکان کە لە سەدەی 17 سەری هەڵدا، ئەم بنەمایە بوو کە حکوومەت دەبێ لەسەر خواست و ڕەزایەتی خەڵک دابمەزرێت. لایەنگرانی ئەم تیۆرییە بەم قەناعەتە گەیشتن کە «کۆمەڵگەی سیاسی» خۆی بەرهەمی پەیمانێکی کۆمەڵایەتییە. لەم ڕووەوە خواستی خەڵک، تەنیا یەکسانی و عەدالەت بووە و یەکسانیش دەرکەوتێک بووە بۆ ئەو پەیمانە کۆمەڵایەتییە.

(باک.): جوورە پارچەیەکی ئاوریشمییە

(مانیتیت - manîtît)

ئۆکسیدی موگناتیسی.

(مانیتییزور - manîtîzûr)

کەسێک یەکێک بەزەبری هێزی موگناتیسی خۆی بخەوێنێ.

(مانیتیسم - manîtîsm)

هێزی جازیبەی بەدەنی مرۆڤ، موگناتیسی مڕۆڤانی.

المادیة الدیالیکتیة

Dialectical Materialism

(موتەیەغغیز - muteyexxiz)

بێدارو هوشیار.

(موتەیەغغین - muteyexxin)

دڵنیا، بەدەر لە گومان.

(میتیل - mitil)

متیلی لێفەو سەرین.

بەرگێکی لاوەکییە بەلێفە و دۆشەک و سەریندا دەگیرێ

(موتەیەممین - muteyemmin)

بە بەرەکەت، مابارەک، کەسێک لە یومن و بەرەکەت بگەڕێ.

(مەتین - metîn)

مەحکەم، قایم.

(میتینگ - mitîng)

کۆبوونەوەی فراوان بۆ باسی مەسەلەێن کۆمەڵایەتی میتینگ.

سستی

شلی، سستی، خاویلکەیی

جۆرە مریشکێکی کونجکونجی سەر پچکۆلەی دەنگ زلی دڕە کە پێ دەڵێن مریشکی هیندی

دستگیرهٔ خیش

دەستەدوو