دۆی قژەکەر.[ئاودۆی ترش]

مُنقِر، مَخِیض، حامِض، مَخِیض قارص.

بَنبَل، سیب ترش

[سێوی ترش]

تُفّاح حامِض

چهرەبەهم زدن، ترش رو شدن.

تورشیان، دژکردن. [ناوچاو گرژکردن]

بُسور، بُسول، قُطوب، سُهوم، عُبوس، کُلوح، تَجَهُّم، تَقَبُّض، تَکَرُّش، تَزَوّي، قَبط، اِشمِئزاز، اِکفِهرار.

باغَچ، باغَنج، نیم رَس.

نیمڕەس. [ترێی ترش و شیرین]

حِصرِم.

ئەم بزاڤەش وەک بزاڤە هاوشێوەکانی دیکە، لە دووی ئەو پلان و نەخشە سیاسیەوەیە کە لە جیاتی ئەوەیکە گرووپێکی نەتەوەیی تایبەت لەخۆبگرآ، هەموو خەڵکانی بە ڕەچەڵەک تورک دەخاتە بازنەی خۆیەوە. کەواتە ناسیۆنالیزمی تورکی بزاڤێکی بان ـــ نەتەوەیی یە کە بە شوێن دامەزرێنی یەکەێکی سیاسییە لەسەر بنەمای پەیوەندی کەلتووری تورکان.
بەگشتی زۆرترین لایەنگریی لەم بزاڤە ئەگەڕێتەوە بۆ دوای هەڵوەشانەوەی ئەو ئیمپراتۆرییانەی کە خەڵکی تورک یان لەخۆگرتبوو. ئەم جووڵە لە ڕەوتی ڕۆچوونی ئیمپراتۆرییەکانی عوسمانی و سۆڤیەت، زیاتر ئاشکرا بوو. لە جوملەی ئەو کەسانەی کە لەسەر پێکهێنانی بزاڤی نەتەوەیی تورک قسەی کرد، ڕۆژهەڵاتناس، ئارمینییۆس وامبێری بوو کە لە ساڵی 1860 لەمبارەوە دەستی بە نووسین کرد. ناودارترین کەسێک کە لە ناسیۆنالیزمی تورک پشتگیری کرد، سمایل بای گاسپیرینسکی (1851-1941 ) ناسراو بە قاسپیر عەلی، خەڵکی کریمە بوو کە داوای کرد تورکەکانی سۆڤیەت یەکبگرن. قاسپیرعەلی، ڕۆڵی میدیای گشتی بە باشی هەست پێکردبوو. بەم بۆنەوە گۆڤاڕێکی بە زمانی تورکی عوسمانی لە ئاستێکی بەرفراواندا بڵاوکردەوە. دەوڵەتی کاتی سۆڤیەت لە 1917 لایەنگریی خۆی لە بەرنامەکەی قاسپیرعەلی ڕاگەیاند و خوێندنی ئەم زمانەی لە قوتابخانەکانیش پیادە کرد.پاش هەڵوەشانەوەی یەکیەتی سۆڤیەت لە ساڵی 1991، خەونەکانی ناسیۆنالیزمی تورکی زیاتر بەرجەستە بوونەوە و بزاڤی پان تورکیزم، ئاهێکی تازەی بە بەردا هاتەوە.

پان ترکیسم

Pan-turkism

باڵندەیەکی گەورەیە پێی درێژ و کلکی کورت و باڵی بچووکە. ناتوانێ بفڕێ، بەڵام زۆر تیژڕەوە، بە سەعاتێ ٤٠ کیلۆمەتر ڕێ ئەکا. باڵای دوو میتر و نیو بەرزە. ئاڵف گیانەوەر ئەخوا. بەسەر تەپۆڵکەی چەو و وردە بەردەوە هێلانە ئەکا.

لە هێلانەی زەمیندا وەک شتور مورغ
منی قودس ئاشیان بێ باڵ و پەڕ مام

استرلاب، سترلاب، سرلاب، اسطرلاب.

[ئامێرێکە بۆ ئەندازە گرتن، لە ئەستێرەناسیدا بەکار دەبرا].

اسطرلاب. وێنە

ئەستورکە

گرده نان

کوللێرە، نانی خڕکەڵەی ئەستوور

کولێرە ساجی ئەستوور

گرده نان

ئەستورک

باسورمە

کالباس

گۆشتی لێنراوی دەڕیخۆڵە ئاخناو

باسوورمە

(تاتوره - tatûre)

پەتێ که پێی وڵاخی بەرزەی پێ دەبەستن، جۆره گیایەکه.

تلخ وترش ،تلخی ،سختی.

تاڵار. [دژواری ،گیرۆدەیی]

مِحنَة ،مَشَقَة،اَلُرَ وَ الحامِض ،البَأساءُ و الضَِراء.

کنایه از ویران کردن آبادی

برێتی لە وڵات وێرانکردن و لەبەین بردن