طویله سر گشاده

نرخدار، کۆڤیک، پڕبەها._ی: نرخداری، پڕبەهایی

سێ مانگەی دوای زستان

بَهار، نوبَهار، بهامین. (چمن¬آرا، گل¬آور، جان پرور).

شکوفه، غنچه، بهار.

وەهار. [یەکەمین وەرزی ساڵ.]

شکۆفه، خونچه. [گوڵی¬دار، گوڵی نەپشکوتوو.]

رَبیع.

نَور.

بهار

لە نەورۆزەوە سێ مانگ، بوهار، بوار، وەهار

«نا.»، «بک.، نێو.، جن.» 1- یەکەمین فەسڵه لە چوار فەسڵەکەی ساڵ. بە پێی ئاو و هەوای نیوکورەی باکووری ز ەوی، لەو ڕۆژ وه د ست پێدەکا که ڕۆژ دەچێتە بورجی «بەرخ» ەوه ئەویش دەکە وێته 21ی مارت «نەورۆز» و له 21ی حوزەیران دە برێتەوه، بەهار سێ مانگی 31 ڕۆژییه له موکریان ناوی مانگەکان بەم جۆرە یه: خاکەلێوه، بانەمەر جۆزەردان * «ها -.» بو هار بووار. «هو.» وەهار. تێبــ.ینی: ژابا وشەی «ڤەنگری» ئاوێستایی بۆ «بەهار» دیاری کردووه «تم: ژابا، ل-61». 2- له لادێی کوردستانا لەباتی «ساڵ» بەکار دێت.:: ئەم بەهاره دەبێته سێ بەهار وەتمان جوا نه مەرگ بووه «دوو ساڵ تەواو بووه ساڵی سێەم دەستی پێکردووه» .بچینەوه بەهارێ وسوو عومرت دەبێته حەوت بەهار «شەش ساڵی تەواو دەکا و پێ دەنێته بەهاری حەوتەم». 3- خونچه گوڵی داری نارنج و لیمۆ و پرتقاڵ.:: ماڵی بەگزاده جافان حەڵوای بەهار و گوڵەزەرد باش دروست دەکەن. 4- ناوه بۆئافرەتان. بەهاری عومر - «نت.» دەوری گەنجێتی و لاوێنی.

سێ مانگە لە نێوانی کەژی زستان و هاوینێدایه و پیرۆزترین جەژنەی کوردان، کە نەورۆزە لە یەکەمین ڕۆژی مانگی یەکەمین بەهارێدا دەست پێدەکات، بهار، بوهار، بووار، (هەورا) وەهار، جەژنی گووڵان، گوڵهێنەر، گیانپەروەر. جوورە هەڵپەڕینێکیشە. نێوی ئافرەتانە

بَهاربَند.

شوێنی بەستنەوەی چوارپێ له بەهاردا.

مَربَط.

داو دەرمانی چێشت

ادویه جات

ئیسیوەت و ئەدوا، دەرمانی چێشت خۆشکەر، ئاڵات و زەردەچێوە

«نا.»، «کعر.» تم:ئەزبێ، تێبــ.- نەمتوانیوە بەڕاستی بزانم کە ئەسڵی ئەم وشەیە لە کوێڕا هاتووە، بەڵام زۆر بۆ ئەوە دەچم کە وشەیەکی (هێندی) بێ و لە کوردستانی عێراق هاتبێتە ناو زمانی کوردی.