مُتَیَفِّظ، مُنتَبه، مُتَنَبِّه، مُدرِک

خزیدن

خزین

گرتنی پەلەور لە تاریکەشەودا بەچرا

گیاندارێکە کە شەو بەچرا کەوتبێ

شەو و ڕۆژکردنەوە لە ئاهەنگدا

بَرَنج، شَباره (مرضی است عرض چشم می شود که ضاهراً عیبی ندارد و چیزی را هم نمی بیندو اما مانند کور راه می رود)

[شەقارە، نەخۆشیەکی چاوە کە کەموکوڕیەکی پیوە دیار نیە، بەڵام هیچیش نابینێت و مرۆڤ وەک کوێر دەڕوات بەڕێدا]

عَور، عَمه

شکار پرنده در تاریکی به وسیله چراغ

شەڤارە

ئەو باڵندەیەیە کە بە شەوی تاریک ڕۆشنایی ئەبینێ و ڕێ ون ئەکا و بە ئاسانیی ئەگیرێ.

لێم حەرامە دانەوو ئاوی حەماماتی حەرەم
من کە بازی دیدە بازم نەک شەوارەی دەستەمۆم

(ڕەوا.) شەوەرە، حەوتوو، نۆرەگرتن، ئاگالێ بوونی حەوت ڕۆژەی ژنی زاوە لە منداڵەکەی. ڕاوی قاز و ئاوێیه بە شەو مۆم یا بنە گۆزەڵەیەکی پڕئاوو لە بنهەنگڵی دەگرن دەنێو ئاوێدا بۆ باڵندەیەکان دەچن ئەوانیش بە ڕووناکی ئاورەکەوە دێن کابراش دەیانگرێ و دەیاندا بە هاوڕێیەکانی پشتەوەی. کەسێکیشە یا گیان لەبەرێکیشە بە دیمەن چاوی هیچ کەمووکورتی نیه ناشبینێ. سەرلێشێواو، سەرگەردان، ئەو چێرکە شەوارەیە.

از نور چراغ به دام افتادن

کەوتنە دوای شەوارەوە، بە شەوارە کەوتن

از نور چراغ به دام افتادن

شەوارە بوون

چێشتێکە لە ئێوارەوە مابێتەوە بۆ بەیانی

غذای شب برای فردا

شەوپاتە، چێشتی شەو بۆ سبەی