Iran-Iraq War (1980-1988)

ئەم شەڕە بە شەڕی هەشت ساڵەی ئێران و عێراق دەگوترێ کە تێیدا عێراق 637 جار دەسدرێژی بە خاکی ئێران کرد. ئەم شەڕە دوای شکاندنی ڕێکەوتنامەی 1975ی جەزایر لە لایەن سەدام حسەینەوە بە شێوەیەکی یەکلایەنە دەستی پێکرد. لە کاتژمێر 14ی ڕۆژی 31ی خەرمانانی 1359ی هەتاوی ( 22ی سێپتەمبەری 1980) هێزی ئاسمانی عێراق بە دەیان فڕۆکەی جەنگییەوە هەڵیان کوتایە سەر ئاسمانی شارەکانی ئێران و دەستیان کرد بە بۆمباران کردنی ئەم شارانە. هاوکات هێزی لەشکری ئەم وەڵاتە چەندەها شاری تریشی دایە بەر ئاگری تۆپخانە.
هێزەکانی سوپای عێراق پاش بەزاندنی سنووری هاوبەش بە پەلە هاتنە ناو خاکی ئێران و زۆربەی شارەکانی لێواری ڕۆژاوای ئێرانی گرت و بە وادەی 2 مانگ نزیکەی 14هەزار ک.م چوارگۆشەی لە خاکی ئێران داگیر کرد. ئەم خاکە داگیرکراوانە تاکوو 21 مانگ لە ژێر دەسەڵاتی عێراق مایەوە بەڵام لەوە بەدوا هێزەکانی سپای ئێران کەوتنە سەرەوە و دەستیان کرد بە ڕاونانی سوپای عێراق.
ئەم شەڕە هەر دەوامەی بوو تاکوو ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوەیەکگرتووەکان لە ڕێکەوتی 29ی پووشپەڕی 1366ه (1987)، بڕیارنامەی 598 ی دەرکرد. لەم بڕیارنامەدا لە دوو لایەنی شەڕ داوا کراوە ئاگربەس بکەن و دەسپێکەری شەڕ دیاری بکرێت. بڕیارنامەکە تاکوو ساڵی دواتر (26ی پووشپەڕی 1367) لە لایەن ئێرانەوە پەسند نەکرا. سەرەنجام لە 29ی گەلاوێژی 1367 بە شێوەیەکی ڕەسمی ئاگربەس پەسند کرا.
لە ساڵی 1991 سکرتێری گشتی نەتەوەیەکگرتووەکان لە ڕاپۆرتەکەی خۆی بە ئەنجومەنی ئاسایش ڕایگەیاند کە عێراق بەرپرسی دەسپێکردنی شەڕ بەدژی ئێران بووە. لەم شەرەدا کە 8 ساڵی خایاند زیانێکی گیانی و ماڵی زۆر بە هەر دوو وەڵاتەکە گەیشت. بەپێی ڕاگەیاندنی نەتەوەیەکگرتووەکان ڕادەی زیان و خەسارەتەکانی شەڕەکە بەم چەشنەی خوارەوە بووە.
ــــ ڕادەی زیانی ڕاستەوخۆ 2/97 ملیارد دۆلار.
ـــ ڕادەی زیانی ناڕاستەوخۆ 535/34 ملیارد دۆلار.
ـــ ئێران ئەم ڕادەیە بە 1000 ملیارد دۆلار بەراورد دەکات.

(باد.):بەشەڕدان

گردن درد.

ئێشی گەردن.

اِجل.

شکم درد

ڕەوانی و سکچوون

زگ ئیشە

اسب اخته شده

ئەسپی گون دەرهاتی

(نمس.)،(مک.) حەسوودی، بەغیلی. هەموویان ئێرەیی بە وەتمان دەبەن.

(نا.) عەشیرەت، تایفە، قەبیلە. ((نەکەڕۆز گەڕام وادی بە وادی)) ((شوێنی هەوارگەی ئێلی مرادی)) (پیرەمێرد-١١٥). تێبــ._ معین ئەم وشەیەی بە تورکی داناوە (فەرهەنگ: ج١-٤١٨). بەلام هس. ٢- ئێل. *عێل. خێڵ.

(ست.) خەڵکی شار یا ئاوایی یا هەر شوێنێکی کە پیاو لە وەختی قسە کردندا لەوێ بێ، خەڵکی (ئێرە). لەوە ناچێ ئەو کوڕە ئێرەیی بێ، بزانن خەڵکی کوێیە.

(ئم.) ئامرازی جەمعە لە لەهجەی جنووبی و هەندێ بن لەهجەی ناوەندی زمانی کوردیدا. کوڕ (کوڕێل)، کچ (کچێل)، ئەسپ (ئەسپێل). ((کوڕە هەی مریشک خۆرێل لێرەش وازمان لێ نایەرن)) (کابرایەکی جاف لە دەوری کەلار). *یەڵ، یێڵ، گەل. تێبــ.- بە لای منەوە ئەم وشەیە و (ئێل) و (گەل) هەرسێکیان یەکن، چونکو دەلالەت لە (جەمع) دەکەن. هس.: خێڵ.

پشت ئێشان

داگیرسانی چاو، دەست بە ئێشکردنی چاو

شێو، شام، نان و خوواردنی شەوێ

پێویست، پێداویست

چاوئێشە