تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاڵ
ئال، پەنبەیی، ڕەنگی سوورێکی کاڵە لە ئاوی قۆره و ڕۆنیاسی دروست دەکرێ. (مەن) هەژار، نابووت. جوورە نەخۆشیێکە تووشی هەندێ کەس دەبێت لە باری زەییستانیدا و دەیکوژێ، شەوە. بارێکە تووشی ددانی مرۆڤان دێت لە کاتێکیدا، کە چتی ترشی وەکوو قۆره و ئیتر بخووات. کە بڵێن ددانم ئاڵ بۆتەوە واتا خاو و نەرم و نەبڕ بووە، (هەورا) هال
ئاڵ بردنەوە
مرگ طفل یا مادر بوسیله آل
ئاڵ بردنەوە
مردنی زەیستان یان کۆرپەی ساوا بە دەست جنۆکەی ئاڵەوە
ئاڵ بردنەوە
[[٢- ئاڵ + بردنەوە]]
«مستـ. لا.» مردنی ژنی زەییستان یا منداڵەکەی، لە دوای زالی لە چەند ڕۆژێ.: ئاڵ بردییەوە، شەوارەی بۆ بگرن با ئاڵ نەیباتەوە.
ئاڵ بردنەوە
ئاڵ بوونەوە
[[ئاڵ «؟» + بوونەوە]]
«مستـ. لا.» لە کار کەوتنی ددانی ئادەمیزاد و توانای جوونی خواردەمەنی نەمانی. تێبــ. ــ ١» ئەم فیعلە هەر بۆ ددان بە کار دێت و مانای «ئاڵ» دەگەڵ سێ هاوتاکەی کە لە پێشدا باس کران جیایە و بۆم مەعلووم نەبوو چیە. ٢» لە ناو کوردەواریدا باوە دەڵێن ئەگەر یەکێک ددانی ئاڵ بێتەوە، دوو سێ گەڵای دار قەیسی بجاوێ چاک دەبێتەوە. ٣» سەعدی شاعیری گەورەی فارس دەڵێ: «... هەموو کەس ددانی بە ترشی ئاڵ دەبێتەوە «قازی» نەبێ، بە شیرنی.» «گوڵستان: بابی هەشتەم»
ئاڵ بوونەوە
کول بوون و سڕو نەرم بوونی ددان بە هۆی زۆر خوواردنی چتی ترشەوە
ئاڵ خورمایی
کرن، کرند، کران، آل، آل تاریک، کرندتار.
ئاڵ خورمایی
[ڕەنگی ئاڵی تیر].
ئاڵ خورمایی
اصهب، اشقرقاتم.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئاڵ و بۆڵ
بەرسیلەیەکە دەنکە دەنکە شیرین بووبێ
ئاڵ و بۆڵ
[[ئاڵ ؟ + و + بۆڵ]]
«ستـ.» حاڵی بەرسیلە کە ئاوی تێگەڕابێ بەڵام هێشتا بە تەواوی نەگەیبێ و تامی بە لای ترشیدابێ، حاڵێکەوە لە نێوان بەرسیلەیی و ترێی گەییودا، شکڵی ترێی پەیدا کردووە «بۆتە بۆڵ» و تامی بەرسیلە دەدا. تێبــ. ــ ڕەنگە «ئاڵ» ی ئەم وشەیە و «ئاڵ» ی ئاڵبوونەوە پێوەندی و خزمایەتییان پێکەوە هەبێ.
ئاڵ و بۆڵ بوون
«مستـ. لا.» ئاوتێگەڕان و ترش و شیرن بوونی بەرسیلە، گەییشتینە حاڵەتی ئاڵ و بۆڵی.
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئاڵ و بۆڵبوون
ئاڵ و واڵا
[[ئاڵا + و + واڵا]]
«ستـ.»، تمـ: ئاڵایی.
ئاڵ و وێر
[[ئاڵ «ئالمق» + و + وێر «وێرمق» ]،[تو.]]
«نمسـ.»، «مکـ.» سەودا و مامەڵە، کڕین و فرۆتن. تێبــ. ــ ئەم وشەیە لە ڕیشەی دوو مەسدەرەکەی تورکی «ئاڵمق بە مانای: وەرگرتن، ئەستاندن و کڕین» و «وێرمق بە مانای: وێدان» پێکهاتووە، لە سەودای ناو بازاڕا لادێیەکانیش بە کار دێن.
ئاڵ و گۆڕ
[[ئاڵ = «ئاڵمق، ئاڵماغ: وەرگرتن، کڕین» + و + گۆڕ «گۆڕینەوە» ]،[تو. کو.]]
«نمسـ.» گۆڕینەوەی شتێک بە شتێک لە جسنی خۆی: چێگەکانتان ئاڵ و گۆڕ کەن، دیارە ئوتۆمبیلەکەت ئاڵ و گۆڕ کردووە.
ئاڵ وبۆڵ
ترێیەکە لەنێوانی ترێ و قۆرەی دابێ و واتا تازە دەست بە گەیشتنێ بکات و دەنکه دەنکە شیرین بووبێ. بەرەکە، (خۆ) ئەسرەمۆک._ بوون: پەسیرەیەکە تازە دەست بە گەیشتنێ بکات
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ئاڵئاڵ
گیایەکی بۆنخۆشە