تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرچاوە: نالی
نْمُ الْوَرْدِ
ئاونگی سەر پەڕەی گوڵ.

تَری دشْتَةً باِلوْردِ کانتْ بَهَشتَةٌ
نْمُ الوَردِ بارانٌ علی خاکُ بَرْدِهِ
سەرچاوە: نالی
اخوان الصفا
برایانی ڕاستیی و خاوێنی و بێگەردیی. ناوی حیزبێکی ئایینی و سیاسیی ئیسماعیلیی مەشرەبیشە لە سەدەی دەهەمی زایینیدا کاری کردووە، بنکەی لە بەسرە بووە و، پەیڕەوەکانی بە فەلسەفەی ئیسلام و یۆنانەوە خەریک بوون.

صاحێبی (علم الکتاب) ە موطریبی هودهود نەفەس
یا سولەیمانە لە (اخوان الصفا) ، ئاصەف صەفە
سەرچاوە: نالی
باذن اللە
خوا ڕازیی لێ بێ.

بۆ جیواری حەق لە هەر جێ صیدقی نیییەت کافییە
من لە (بیت اللە) ئینشەڵڵا (بأذن اللە) دەڕۆم
سەرچاوە: نالی
برد العجوز
برجی پیرەژن، چەند ڕۆژێکە لە دواڕۆژەکانی زستان، هەوایان تیا زۆر سارد ئەبێ.

(بَرْدُ العَجوز) ەیێکی کە نەیبوو بە غەیری بەرد
دنیا ئەمە چ ڕەنگە، چ بێنێکە دایەوە!
سەرچاوە: نالی
بیت الحزن
خەفەتخانە، دڵ.

ڕۆشنیی دیدە بە ئینسانە، کە موژدەی قەدەمت
ڕۆشنیی دیدەیی غەمدیدەیی ) بيت الحَزَنە (
سەرچاوە: نالی
بیت اللە
ماڵی خوا، کەعبە، مەککە.

بۆ جیواری حەق لە هەر جێ صیدقی نیییەت کافییە
من لە (بیت اللە) ئینشەڵڵا (بأذن اللە) دەڕۆم
سەرچاوە: نالی
جنة الأوی
بەهەشت.

بۆ نشینگەی مورغی ڕۆحی ئەو کە عالیی فیطرەتە
جێگەیی خۆشتر له ڕەوضەی (جنة المأوی) نەبوو
سەرچاوە: نالی
خير البشر
چاترینی ئادەمیزاد.

ڕەحمەت به حوسنی صوورەتی ئینسان ظوهوری کرد
(خَیْرُ الْبَشَر) لەقەب به شەفاعەت مووبەششەره
سەرچاوە: نالی
دار العلم
خوێندنخانە.

لە (دار العلم) ی تەحصیلی مەعاریف
وەکوو « نالیی » جەهوول و بێ خەبەر مام
سەرچاوە: نالی
ر أی العین
ئەوەی زەق بە چاو ببینرێ.

هەکەسێ نوقصانیی ڕووی باوێتە سەر ڕووی ئاینە
شاهیدی هەرچەندە (رأی العین) ە، کێ باوەڕ دەکا؟!
سەرچاوە: نالی
صائم الدهر
ئەوەی بەدرێژایی ساڵ بەڕۆژوو بێ.

(صائم الدهر) ی بە ڕۆژ، ئەمما بەڕۆژووی بێ نییەت
(قائم اللیل) ی سلووک، ئەمما سلووکی بێ نوێژ!..
سەرچاوە: نالی
صبغة اللهی
ئەوەی خوا ڕەنگی ڕشتبێ.

نیشانەی (صبغة اللهی) لەسەر ئیسم و موسەممایە
بە بێ نەیرەنگی ئەو ڕەنگە کە ڕەنگی ئیفتخاریی بێ
سەرچاوە: نالی
صەبغة اللە
کردەی بێگەردی خوا. ئیشارەتە بە ئایەتی (صِبْغَةَ اللهِ , وَ مَنْ احْسَن مِنَ اللهِ صِبْغَةَ).

بە وەقتی تەلبییە مەستی شوهوودی (صبغة اللە) بێ!
بە گاهی تەروییە سیڕڕی (ید اللە) دەستیاری بێ!
سەرچاوە: نالی
فنا في النور
لە زاراوەیەکی صۆفییانە وەرگیراوە، واتە

لە سایەی کوفری زوڵفت دڵ (فنا فی النور) ی ئیمانە
مەڵێن ظوڵمەت خراپە، وەصڵی پەروانە لە شەودایە
سەرچاوە: نالی
قائم اللیل
ئەوەی بە شەو هیچ نەخەوێ.

(صائم الدهر) ی بە ڕۆژ، ئەمما بەڕۆژووی بێ نییەت
(قائم اللیل) ی سلووک، ئەمما سلووکی بێ نوێژ!..
سەرچاوە: نالی
معاذ اللە
سەرچاوە: نالی
مەلەکولمووت، مەلەکولمەوت ملک الموت
فریشتەی گیانکێشان، عیزرائیل.

خاڵی نییە « نالیی » دڵەکەت ساتێ لە هیجران
تا تاری وجوودت نەپسێنێ مەلەکولمووت
سەرچاوە: نالی
نەیری ئەعظەم النیر الاعظم
ڕووناکی مەزن، خۆر.

نەییری ئەعظەم وەها تاوی دەدا وەک مەنجەنیق
بۆ دەوامی ڕۆژپەرستیی جەمعی حەربای دێتە ناو
سەرچاوە: نالی
کهف الانام
ئەشکەوتی پەناگای خەڵک.

(کهف الأنام) ی هیجرەتی ئەصحابی بێ ڕوقوود!
بیکه به خاکی خادیمی قیطمیری ئەو دەرە
سەرچاوە: نالی
ید اللە
دەستی هێز و توانای خوا. ئیشارەتە بە ئایەتی (يَدُ اللهِ فَوقَ ايْدِيهِمْ).

بە وەقتی تەلبییە مەستی شوهوودی (صبغة اللە) بێ!
بە گاهی تەروییە سیڕڕی (ید اللە) دەستیاری بێ!
سەرچاوە: نالی
ئالوودە
گرفتار. تێکەڵ.

ئالوودە نەبێ دا، بە زەبوونگیریی خوێنم
بۆ کوشتنی من دامەنی پاکی لە کەمەر دا
سەرچاوە: نالی
لالە
گوڵێکی جوانە پتر لە شوێنی شێدار و قەراخ ئاودا ئەڕوێ. بە عەرەبیی پێی ئەڵێن (شقائق) یا (شقائق النعمان) ، گەلێ جۆری هەیە. هەیەتی سێ پەڕە و هەیەتی پێنج پەڕەی هەیە. ماڵییش و کێویشی هەیە. کێوییەکەی پەڕەکانی سوور و بنی پەڕەکانی لەکەیەکی ڕەشی پێوەیە. لە سەرەتای بەهارا بە سەلک ئەنێژرێ.

لالەکە مەجمەرێکە بە با خۆش و گەش دەبێ
ناوی کە پڕ خەڵووزە بە شەبنەم گەشایەوە
سەرچاوە: نالی
* مامۆستا شێخ بابەڕەسووڵی عەبابەیلێ ئەیگێڕایەوە کەوا بیستوویە لەناو فەقێ موستەعیدەکانی شێخەوڵای خەرپانیدا تا موفتیی زەهاویی لە مەجلیسدا بووبێ مەلایاسینی تەشاری مافی قسەکردنی نەبوە و، مەلا یاسین له مەجلیسدا بووبێ مەلا یووسفی تەوێڵەیی مافی قسە کردنی نەبوە و، تا مەلا یووسفیش له مەجلسیدا بووبێ نالییی مافی قسەکردنی نەبوە، واتە
نالییی پلەی چوارەمی بووە لەناویانا. لەوانەیە ئەم بەیتی « حەربا » یەش پەیوەندێکی بەم مەسەلەیەوە هەبێ، هەروەها لەوانەیه پارچە شیعری « ئەحوەلی تەفرەقە نەظەر..» یش، وەک له شوێنی خۆیدا ئیشارەتمان بۆ کرد، لایەکی ئەم مەسەلەیەمان بۆ ڕوون بکاتەوە.

نەییری ئەعظەم وەها تاوی دەدا وەک مەنجەنیق
بۆ دەوامی ڕۆژپەرستیی جەمعی حەربای دێتە ناو
سەرچاوە: نالی
ئالوودە
تێکەڵ. شتێ لە شتێکەوە گلابێ.

دەست لە خوێنم مەدە، ئالوودە مەکە دامەنی پاک
خوێنی من ثابیتە، باطیل نییە وەک ڕەنگی خەنە
سەرچاوە: نالی
سەرچاوە: نالی
ئالی عەبا
ئالوبەیتی پێغەمبەر کە هەموویانی لە عابایەکەوە پێچاوە.

گوتی تاجی عەرەب و، ئالی عەبا فەرموویان:
عەیبە تەن پەروەریی و نەرمیی و نازک بەدەنیی
سەرچاوە: نالی
ئالەتی تەقریر
هۆی بڕیاردان. هۆی تەخت کردن.

لە نەحو و صەرفی ئەداتێ مەپرسە ئەی موعریب
کە ڕەفع و نەصب و جەڕ و جەزمە ئالەتی تەقریر
سەرچاوە: نالی
ئالەتی عەمەل
زاراوەیەکی زانستی نەحوە بەو وشانە ئەڵێن کار لە وشەی تردا ئەکەن. ئەندامانی لەش کە بۆ خواپەرستی بەکار ئەهێنرێن. (هینەکەی) بنیادەم.

وەها سەقیم و موجەززا عەوامیلی ئەجزا
کە ئالەتی عەمەلی نەحوی مەحوی صەحوی ضەمیر
سەرچاوە: نالی
تەکالیف
تەکلیفات، باری قورس لە ئەستۆ گرتن.

بە ڕیا باری تەکالیفی ڕوسوومیی بۆ خەڵق
چ دەکێشیی؟ ئەمە حومقێکە عەلاوەی کەرییە
سەرچاوە: نالی
خالیص
بێگەرد.

مەحزونی ڕوقعە، حەببە بە حەببە، لە کەففەدا
خالیص دیارە، مس کە مسە، عەینی زەڕ زەڕە
سەرچاوە: نالی
سالووس
فڕوفێڵ.

نەرم و زەرقیی خەرقەیی سالووسیان
شاهیدی زوورە زوبانی لووسیان
سەرچاوە: نالی
سالیک
ئەهلی سولووک بە گوێرەی ڕێ و شوێنی ئەهلی تەصەووف. ڕێ گرتووەبەر.

مەجذووبی طوروق، مورتەعیشی لەرزش و تا بێ
سالیک ڕەوشی مەسلەکی ڕێگەی صولەحا بێ
سەرچاوە: نالی
سالیک
ڕێ گرتووەبەر. ئەو صۆفییەی خەریکی سولووک بێ.

بە میعراجی سولووکی سالیکداندا تا نەچیی ڕۆژێ،
لەناو جەهلی مورەککەبدا دەمێنیی هەروەکوو ماوی
سەرچاوە: نالی
سالیک
ڕێبوار.

بۆ دەکەی تەکلیفی ڕەسمی ئولفەت و یاریی له من؟
کەی به صوحبه ت ئاشنایە سالیکی ڕێگەی عەدەم!
سەرچاوە: نالی
سالیکی صەبر و تەحەممول
ڕێگای سەبرکردن و باری مەینەت هەڵگرتنی گرتبوە بەر.

قانیعی بابی ڕەضا و ڕاضی بە پووش و دڕک و داڵ
سالیکی صەبر و تەحەممول، بوردەبار و هیچ نەوێژ
سەرچاوە: نالی
سالیکی ڕاه
ڕێ گرتووەبەر.

بۆ سەیری خەرامیدەنی ئەم سەرو قەدانه،
صۆفی له طەڵەبدان و، هەموو سالیکی ڕاهن
سەرچاوە: نالی
ضەلالەت
گومڕایی.

شەقاوەت بوو بە دوود و داخیلی کوورەی ضەلالەت بوو
ئەمارەت خوسری خوسرەو، کەسری کیسرا، شەققی ئەیوانە
سەرچاوە: نالی
طالیع