تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئام و شو
[[ئام «لە ١- ئامان» + و + شۆ «لە: شیان» ]]
«مسقتـ.» هاتن و چوون، سەرلێدان، چوونەلا، چوونە جێگایەک بەڕێک و پێکی. * ئامان و شیان، هات و چۆ. تمـ: ئام و شۆ کردن
بووکه شوشە
[[ بووك/3+3-ئه/2+شوشە]]
نت.»، «کعر.»، «تت.» 1- بووکی منداڵانەیه که له باغه و شتی وا دروست کرابێ. 2- «کن.» ئادەمیزادی ناسک و نازداری به ناز پەروەردە کراو.
ئاشوبگێڕ
«نفا.» تمـ: ئاژاوەگێڕ.
ئاشووب
«نا.» ١- ئاژاوە و پشێوی ٢- هەرا و هۆریا و حاڵەتی تێکچوونی ئاساییشت. ٣- کاری بە گژ یەکا چوون و تێک بەربوونی خەڵک. □ «ئەم تاقمە مومتازە کەوا خاسەیی شاهن» «ئاشووبی دلێ مەملەکەت و قەلبی سوپاهن» «نالی: گمـ ــ ٣٤» * ئاژاوە. «سنـ.» ئاشۆ، ئاشێو، پشێو نە، پشێوە، پشێوی. هس.: «بکـ.، ئاشیو = قازانجی ناڕەوا «تمـ: ژابا - ١١»
ئاشووب نانەوە
«مستـ. لا.» تمـ: ئاژاوەنانەوە.
ئاشووبگێڕان
«مستـ. لا.» تمـ: ئاژاوەگێڕان.
ئاشووبگێڕی
«حمسـ.» کارێکی پیاوی ئاشووبگێڕ دەیکا.: پیاوی چا بە واز لەم ئاشووبگێڕییە بێنە.
ئاڵشوێرش
«تو.»، «نمسـ.». تمـ: ئاڵ و وێر. تێبــ. ــ ئەم وشەیە لە دوو مەسدەری تورکی «ئاڵمق، ئاڵماغ = کڕین، ئەستاندن، وەرگرتن» و «وێرمق، وێرماغ = دان، تەسلیم کردن» وەرگیراوە و لە گەڵێ مەڵبەندی کوردستان برەوی هەیە.
ئەستێ و پووشوو
«نتـ.» ۱- دوو پارچەن لە دەزگای ئاگر کردنەوە. ۲- «کنـ.» حاڵی دوو کەس کە پێکەوە هەڵ نەکەن و کۆبوونەوەیان ببێتە مایەی ئاژاوە: ئەم منداڵانە هەر دەڵێی ئەستێ و پووشوون، هەمیشە شەڕیانە. ٭کێردو پەنیر، مشک و پشیلە.
باشوو
[[باش+ ئوو]]
(نت.)، (مک.) باڵندەیەکی ڕاوەکەری بچکۆلەیە کە درێژایی دەوری سی سانتیمیتر دەبێ، چاوی زەردن، پشتی کەوەڕەنگ و بەر زگی سپییە پەڵەپەڵەی زەردی تاریکی تێدایە، لەحەوا باڵندەی تر دەگرێ و جار و باریش هێلکەی پەلەوەران دەخوا، لە کوردستانی خۆمان هەیە، *(کعر.، سن.، جنو.) واشە. تێبــ. -1) بۆ کەرتی یەکەمی ئەم وشەیە (باش) تم: ١- باز، تێبــ. - ج. ب) ئەگەر چی لە بەرگی یەکەمدا ( ئۆ) بە ئامرازێک دانراوە کە دەگەڵ ڕییشەی هێندێ مەسدەران سفەتی مەفعوولی دروست دە کا، بەڵام لەبەرچاو ڕاگرتنی (تێبــ.، ج) ی وشەی (باز) وامان لێدەکا بڵەین ئەم ئامرازە سفەتی فاعلیش پێک دێنێ.
بەشورار
[[ب/8+ شوار]، ]
(ست.)، (مک.) حاڵی سابوونێکی باش کەف بکا.
بەشوو
«ست.»، «کعر.، سن.» حاڵی ئافرەتێکی که شووی کردبێ.:: مام بارام سێ کچی بە شووی هەیه و دوانیشی لە ماڵەوه عازەبن.* «مک.» به مێرد.
بەشوودان
«مست. مت.»، «کعر.، سن.» ١-ژن یا کچێ له پیاوێک مارەکردن. 2- هەڵخەڵەتاندن و تووشی بەڵاکردنی کەسێ.
بەلەشوانه
«نت،»، تم: بەنا شوانه.
بەناشوانه
[[1- به‌نا+ شوان =+ 5- ئه‌/1] ]
«نت.»، «سیم.» «گیایەکی بۆنخۆشه بۆ تام و بۆندارکردنی ماست بەکاردێت» هبێد، ل- 10». تێبــ.ینی: مردۆخ وشەی «مەنێ» ی وەکوو هاوتای «1- بەنا» نووسیوه کە وا وێدەچێ «مەندێ» ی موکریانی بێ و بەپێی ئەو تاریفەش که مامۆستا وە هبی بۆ «بەنا شوانه» یان نووسیوه دەبێ ئەمەیان مەندێ بێ نەک «1-بەنا» که مەردۆخ نووسیویه.