تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



هەر بسکەی سمێڵی دەهات
«کن.» کەیفی خۆش بوو، دەماخی ساز بوو * تووکه.
ئاسمان
[[ ستـ: ئەسمەن، پهـ: ئاسمان ]]
«نا.» ١- ئەو شینایییە پان و بەرین و بێ بن و بناوانەی کە لە ژوور سەرانە و مانگ و ڕۆژ و ئەستێرەکانی تێدا دەخولێنەوە یا ڕاوەستاون.: پچێتە پەڕپەڕووچکەی ئاسمانێ دەیهێنمە خوارێ. □ «وەک شێفەلەتە چۆن، نەبم لەت لەت» «ئاسمان بەرز و دەسا، زەوی سەخت» «سەلام ــ ١٧٦». ٢- چێگەی پیاوچاکان: عیسا چوو بۆ ئاسمانان، مەلاییکەت لە ئاسمانان هاتنە خوار. * عاسمان، «بکـ.» ئەزمان، ئەزمێن. عەسمان. «زازا» ئاسمییە «تمـ: ژابا ــ ١٠».
ئاسمان و ڕێسمان
«ستـ.» ١- ناڕێک، نالەبار. ٢- قسە، کار یا شتێ سەروبنی پێکەوە نە نووسێ. ٣- وەڵامێک پێوەندی بە پرسیارەوە نەبێ. ٤- حاڵی دوو شتی جیاواز لە یەکتر: ئەم فەرماییشتانەی ئێوە، وە ئاسمان و ڕیسمان دەچن. جوابێکی دایەوە ئاسمان و ڕیسمانیش نەبوو، قسەی وای دەکرد ئاسمان و ڕیسمانی چی؟ □ «بە حاتەم گەر بکەی تەشبیهی ئەم ئاغایە بێ عەقڵی» «کە فەرقی ئەم لەگەڵ ئەو ئاسمان و ڕیسمانی بوو» «رەزا ــ ٣٣». چوون بە ئاسمانا: «کنـ.» ١- خێرا و گورج و گۆڵ و بە تووڕەیی، لە حاڵی دانیشتنەوە هەستانە سەرپێ. ٢- زۆر تووڕە بوون و ئەرز بە خۆوە نەگرتن، لە شوێنی خۆ جووڵە جووڵ و گوڕە گوڕ کردن: هەر گوێی لە قسەکان بوو وەک فیشەکە شێتە چوو بە ئاسمانا.
ئاسمانی
[[ ئاسمان + ٣- ئی] ]
«ستـ.» ڕەنگی وەک ڕەنگی ئاسمان، شینێکی کاڵ. * عاسمانی.
ئاسمانە
[[ ئاسمان + ە ــ ئە/١ ] ]
«نتـ.»، «سنـ.» میچی خانوو.
ئاسمانەی دەم
«نتـ.»، «سنـ.» تمـ: مەڵاشوو.
ئیسمی ئەعزەم
[[=عا.: الاسم الاعظم]]
گەورەترین ناو. تێبــ.- لە ناو ئەو ناوانەی کە خوا هەیەتی، یەکێکیانە، وەکوو دەڵین هەر کەس بیزانێ هیچ کارێکی لە بەر عاسێ نابێ.
ئیسمی شەریف
(کئر.) ڕستەیەکە پرسیاری ناوی کەسێکی پێ دەکرێ، لە ئەسڵا (ئیسمی شەریفتان چییە؟)یە و کورت کراوەتەوە، بەکارهینانی نیشانەی ئەدەب و ئیحتڕامە. قوربان ئیسمی شەریف (...تان چییە؟).
ئیسمی فاعیل
[[عا.]]
ناوێکە نیشاندەدا کە کەسێ کارێ دەکا یا حاڵێکی تایبەتی هەیە. بکوژ، ببڕ، بخۆر، خوێنەر، جووتێر.
ئیسمی مەسدەر
[[عا.]]
وشەیەکە لە فیعل دادەتاشرێ و دەلالەت لەسەر مەعنای مەسدەر دەکا (نە مەسدەریشە و نە ڕیشەی فیعل) بڕشت، تابوشت، توانست، خواست، خۆرشت، خارشت، زانست.
ئیسمی مەفعوول
[[عا.]]
ناوێکە، پێشاندەدا کەسێک یا شتێک کاری تێکراوە (فیحلی واقع بۆتە سەر) بڕاو، بڕیاگ، پاڵاوتە، پاڵێوراو، خەوتوو، نوستوو کوژیاگ، مردگ، مردوو.
ئەسمەر
[[=عا.: اسمر] ]
«سـ.» پیاو یا ژنێکی ڕەنگی پێستی وەکوو ڕەنگی گەنم بێ، گەنم ڕەنگ. ٭سەوزە، گەندمی. تێبــ.ینی: ئەم وشەیە لە عەڕەبیدا سفەتی نێرینانە و بۆ مێیینە «سمراء» دەڵێن، بەڵام لە کوردیدا ئەم فەرقە ناکرێ و بۆ هەردوو جسن بەکاردێت. ۲- «مجـ.» جوان، خوێن شیرن، ژیکەڵە. ۳- ناوە بۆ ئافرەت.
ئەسمەرپێچ
[[عا. کو.] ]
«ستـ.» چیغێکی بە بەنی ڕەنگاوڕەنگ چندرابێ و نەخشین بێ. «چیخی ئەسمەر پێچ ڕەشماڵانی جاف» «ڕووپووشی شێوەی شای مشکین کەڵاف» «سەلام- ۹۱»
بن ڕێسمه
«نت.»، «مک.» پارچە دارێکه «تەخته یا کۆتەره» قووڵی دەکەن «کونەودێو»، ز مانەی خوارەوەی لاشیپانەی دەرگای دەچێته ناو و دەبێته هۆی کرانەوه و پێوەدرانی دەرگا. // سەر ڕێسمه.
بە ئیسمی خودای
شێوە ڕستەیەکە بۆ سوێند خواردن. بە ئیسمی خودای ئاگا و خەبەرم لێ نییە.
بە رسمێڵ
[[1-به‌ر/4+سمێڵ]]
«نت.» زێدە تووکی سمێڵ کە بەسە ر لێوی سەر ەوەی لێوی مرۆڤا بەرەو ناود ەمی دێتەخوارێ. #«قەپۆزت دانەپۆشێ بەرسمێڵت + بەسەر ملتا نەیێ وەک یاڵی کەمتیار» «ڕەزا- 123» * «بک.» بەرسمێڵ.
بەرسمێڵ کردن
«مست، مت.» قرتاندنی زێدەمووی سمێڵ و لێک و لووس کردنی دەگەڵ سنووری لێوی سه ڕەوه.
ئۆپۆڕتونیسم
[[فرەنسی]]
«حمسـ.» «کئێر.» تمـ: ئینتیهازێتی.
ئیسم
[[-عا.: ئیسم]]
(نا.( ١- تم: ناو. ٢- تم: ئەفسوون. ئیسمێکی لێ خوێند کردی بە بەرد.
ئیسم و ڕەسم
[[عا.]]
(نت.)،(کن.) ناو و شۆرەت، ناوبانگ، ئاوازە. هێندەی باس دەکەن، کوا؟ خۆ چ ئیسم و ڕەسمێکی ئەوتۆی نییە.