تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئەستۆ خوار
«ستـ.»، «مکـ.» ۱- حاڵی کەسێکی لەبەر هۆیەکی فیزیکی ملی ڕاست هەڵ نەچووبێ ٭مل خوار. ۲- «مجـ.» عاجز و پەرێشان، ماتومەلوول. «نۆکەر و تابیعەی کوڕی من پاکی ئەستۆ خوارە» «تحفە: جـ۲- ۲۲۱» ٭مل خوار. ۲- «کنـ.» عاجز و کەچ/۱.
ئاو خواردنەوە
«مستـ. لا.» ۱-خواردنەوەی ئاو بۆ شکاندنی تینوایەتی. ۲- «کنـ.» کاری هاسان و بێ ئەرک.: جا ئەوە چییە؟ هەر ئاو خواردنەوەیە. پیاو کوشتن و ئاوخواردنەوەی لە لا وەک یەکە. چ پیاو بکووژن و چ ئاو بخۆنەوە.
ئاوی بێ لغاو خواردنەوە
«کنـ.» کاران بە ئارەزووی دڵی خۆکردن و گوێ نەدانە هیچ کەس و هێچ شتێ.: وادیارە ئاوی بە لغاوی خواردۆتەوه، وەڵڵا بەسەریەوە ناچێ.
ئەزیەت خواردن
[[عا. کو.]]
«مستـ. لا.» تمـ: ئەزیەت کێشان.
ئەفسووس خواردن
«مستـ. لا.» ئاخ هەڵکێشان و خەم و خەفەت خواردن بۆ شتێک کە لە دەست چووبێ، با کەسێکی مردبێ یا بۆ ڕووداوێکی ناخۆش.
بە شینی خواردن
«مست»، «مت.»، «کن.» ١- فرۆشتنی بەرهەم و حاسڵاتی کشتوکاڵ، بەر له پێگەیشتنی فرۆشتن. 2- «مج.» هەموو بەرهەمێکی دیکه، بە م دەردەبردن. تێبــ.ینی: ئەم مەسدەره لەوەڕا پەیدا بووه که جووتێرانی کوردستان، لەبەر نەداری و دەستکورتی پێش ئەوەی حاسڵاتیان پێ بگا، له شاران به بازەرگانانیان د فرۆشت وپارەکەیان لێ وەردەگرت. ئەوجار که حاسڵەکەیان پێد ەگەیی، یان دەیان فرۆشت و قە رزی کابرایان لێ دەدایەوه یا هەر حاسڵەکە یان تەسلیم دەکرد و خۆیان هیچی وایان بۆ نە دەمایەوه. جا لەم بەین ەدا ئەگەر قسە چۆنیێتی حاسڵەکەیان هاتبایه گۆڕ، دەیانگوت: (بەمن چی! من بە شینی خواردوومه.)
بەرتیل خواردن
«مست. مت.» تم: بەرتیل وەرگرتن.
بەش خواردن
«مست.، مت.» 1- بێ بەهره کردنی کەسێک لەوەی بۆی دیاری کرابێ:: فەرزنده چووه دەرێ هەتا هاتەوه بەشەکەیان خواردبووو. 2- «مج.» به ناڕ وا دەست، دە ماڵی خەڵکی نان و دەست به سەر هێندێکی یا هەموویدا گرتن.:: مامەکەیان بەشی ئەو هەتیوانەی هەر خوارد.
بەش خواردن
«مست. لا.، فج» بێ بە هره بوون، مەحرووم بوون:: منداڵینه هەرچی درەنگ بێتەوه بەشی دەخورێ.
ئاو لێ «لەکارێ» نەخواردنەوە
«کنـ.» دەست نەگێڕانەوە و خۆ نەپاراستن لە کردنی کارێک: تۆ بڵەی دەست بەسەر پووڵەکانیدا بگر ێ؟ ئەرێ وەڵڵا ئاوی لێ ناخواتەوە.
بۆڕخواردن
[[1-بۆڕ+خواردن]]
«مست. لا.» تێکشکان، ژێر کەوتن، قسه پێنەمان:: کۆنه پەرست له بەرانبە ر پیاوی ئازادیخوازا زوو بۆڕ دەخوا.
بەدەرخواردن
«مست.لا.» تم: بەکار هاتن.
بەرلێخواردن
[[بەر/١ +لێ (لە+ی)+ خواردن]]
«مست.، مت.» 1- خواردنی میوەی باغێک:: کوا هەر د ڵێی باغم هەیه، باغم هەیە ئێمه بەرمان لێ نەخوارد. ئێسا خەریکی باغ دەچەقێنی کەنگێ بە ری لێ دەخۆی. 2- «کن.» کەڵک وەرگرتن له شتێ، نەتیجەوەرگرتن:: بەم هەموو ڕ نجه منداڵەکانی پێگەیاند بەری لێ نەخواردن. جوانەمەرگه ! بەری له ژیانی خۆی نەخوارد.