تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاگر خانە
«نتـ.»، «سیمـ.» ١- کوورەی ئاسنگەران کە ئاسنی تێدا سوور دەکەنەوە. ٢- تمـ: ئاتەشخان. ٣- تمـ: ئاتەشخانە * ئاوورخانە، توونخانە، تونگخانە.
ئێختە خان/نە
[[تو. کو.]]
(نت.) ١- تەویلەیەکی تایبەتییە کە لە سەردەمی دەربەگایەتیدا پاتشا و میر و بەگان بۆ ئەسپە یەختە کراوەکانی خۆیان تەرخانیان دەکرد. ٢- موتڵەقی تەویلە. ((دەچوو ئیختەخانان دەری دەهێناوە جوانوولێکی نۆزینی سێ ساڵی)) (تحفە: ج٢-١٩٦)، ((لە بۆ ئیختەخانەی ڕاکێشاوە))، (تحفە: ج٢- ١٦٥). ٣- ناوی دێیەکە لە موکریان و شانی سەرخاسە. *یەختەخان (خانە)، ئێختەخان (خانە).
باڵوێز خانە
(نت).تم: باڵیۆزخانە.
بۆ خاو
«نت.» بۆنی شیری نەکوڵاو، ڕۆنی باش نەقرچاو، گۆشتی کاڵ و..... «هێشتا بۆنی شیری خاو لە دەمی دێ».
بتخانه
«نت.» ئەو شوێنەی «بت.» ی تێدا داد ەنرێ و بت پەر ست بۆ عیباد ت د ەیچنێ. *بوتخانه.
ئابخانە
[١-( ئاب/ ١+خانە)،( فر. کو.) ]
«نتـ.» چاوگە ژوورێکە بۆ دەست بەئاو گەیاندن تەرخان دەکرێ* ئابدەست، ئابدەستخانە، ئاوخانە، ئاودەست، ئەدەبخانە. «بکـ..» ئاڤڕێژ. «فیـ..» ئاودەستخانە، پێشـــاو، سەراودەشت، کەنـــاراو.
ئابدارخانە
[ ١- [ئابدار + خانە]، [فر. کو.] ]
«کئێر.»، «نتـ..» ١- چاوگە ژوورێکە لە کۆشکی پاتشایان و ماڵە دەوڵەمەند و دەرەبەگاندا، بۆ ساز کردنی چا و قاوە و شەربەت و ئەو جۆرە شتانە تەرخان دەکرێ. ٢- هەموو کەرەستە و نۆکەر و باربەری دەزگای خواردن و خواردنەوە کە پاتشا و ئەمیر و گەورەپیاوان دەگەڵ خۆیان دەیان بردە سەفەران.
ئابدەستخانە
[[ ئابدەست + خانە]، [فر. کو.] ]
«کعر.»، «نتـ.» تمـ: ئابخانە.
ئاتەشخان
[ [ئاتەش + خان = خانە] ]
«نتـ.»، «سنـ..» توونخانەی حەمام. تێبــ. - شوێنێکی تایبەتییە بە تەنیشت حەمامەوە، ڕاهۆڵێکی تێدایە تیانی حەمامی لەسەر دامەزراوە و لە ژێرەوە ئاگر دەکرێ و حەمام گەرم دادێنێ * توونخانە، تونگخانە، ئاگرخانە/٢، ئاوورخانە /٢.
ئاتەشخانە
[ [ئاتەش + خانە] ]
«نتـ..» ١- تمـ: ئاتەشگەدە □ «جە یاقوت و لاڵ، جە گەوهەر دانە» «کەردن گەنج وەقت، پەی ئاتەشخانە» «خانا - ١٥٧» ٢- «مکـ.» چێگەی ئاگری سەماوەر * ئاگرخانە / ٣، ئاوورخانە/ ١. تێبــ. - لە ناوەڕاستی کووپی سەماوەردا کە ئاوی تێدەکرێ، لوولەیەک هەیە بنی بە پارچە ئاسنێکی کون کون گیراوە، ئاگر و خەڵووزی تێدەکرێ و ئاوی ناو کووپی سەماوەرەکە وەکوڵ دێنێت.
ئاشخانە
[[ ٢- ئاش + خانە ]]
«نتـ.»، «کعر.» دووکان یا هەر شوێنێکی دی کە چێشتی بۆ فڕۆتن لێ حازر دەکەن * چێشتخانە، ڕەستۆڕان، لۆقەنتە، مەتعەم «عا.».
ئاشپەزخانە
«نتـ.» «مکـ.» ئەو ژوورەیە لە ماڵان بۆ چێشت لێنان تەرخان دەکرێ و کەل و پەلی چێشت لێنان و قاپ و قاچاغیشی تێدا دادەنرێ. * «سیمـ.» مووبەق.
ئاوخانە
«نتـ.» تمـ: ئابخانە.
ئاودەستخانە
«نتـ.»، تمـ: ئابخانە.
ئاورخانە
«نتـ.»، «مکـ.» ۱-تمـ: ئاتەشخانە/۲، ۲-تمـ: ئاتەشخان، ۳-تمـ: ئاگرخانە/۱.
ئاوەخانە
[[ئاو+ئە+خانە]]
«نتـ.»، «مکـ.» قوتویەکی تەنەکەیە بە ژێر بێشکەی منداڵەوە هەڵداوەسرێ و بلوێری دێتە ناو، کە مناڵەکە میزی کرد بە بلوێردا دێتە ناو ئەو قوتوە.
ئاژانخانە
[[ ئاژان + خانە]، [فرەنسی. کو.] ]
«نتـ.» داییرەی پۆلیسی شارێک * پۆلیسخانە، شارەوانی، شورتە «عا.».
ئاڵووبخارە
[[ئاڵوو + بخارە= بوخارا «شارێکە لە ئوزبەکستانی سوڤێت]]
«نتـ.»، «مکـ.» جۆرێک هەڵووچەیە، تامی ترشە، ڕەش و زەردی هەیە، ڕەشەکەیان ئیشکە و دەنک دەنک، زەردەکە شیرەدارە و جاران لە ناو خیگەدا هەڵدەگیرا. هەردوو جوورەکەی لە باتی ترش دەکرێتە ناو چێشتەوە. * هەڵووچە پاوەیی، هەڵووچە ڕەشە «سنـ.». هەڵووژە ڕەشە.
ئیستیخارە کردن
[[عا.: ئیستیخارە + کو: کردن]، [عا. کو.]]
(مست. مت.) فاڵ گرتنەوە بە قوڕئان یا توسبیح یا هەر شتێکت تر بۆ ئەوەی بزانن کردنی کاریک باشە یان نا.
ئیفتیخار
[[=عا.: ئیفتیخار]]
(نا.) شانازی. سەربەرزی. سەلاحەددین مایەی ئیفتیخاری کوردانە.
ئیفتیخار پێوەکردن
[[عا. کو.]]
ئیفتیخار پێکردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) شانازی بە کەسێ یا بە شتێک کردن. ئیفتیخاری پێدەکەم کە تێکۆشەرێکی کوردە. * ئیفتیخار پێوە کردن. شانازی پێوە کردن.
ئینتیخاب کردن
[[عا.: ئینتیخاب + کو: کردن]]
(مست. مت.) ١- هەڵبژاردن و پەسند کردنی شتێ لە ناو کۆمەڵێ هاوچەشنی خۆی. ٢- دیار کردنی کەسێ بۆ جێبەجێ کردنی کارێ لە لایەن کەسێ یا هەیئەتێکەوە. ٣- هەڵبژاردنی کەسانێ بۆ نوێنەری لە پەڕلەمان و کۆمیتەکانی پاڕتە سیاسییەکان و...