تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بەرامبەری
«حمس.» 1- وەک یەک بوون له درێژی، بە رزی، قورسی و... و.... دا. 2- دژایەتی، ناحەزی، نەیاری.
بەرامبەری کردن
«مست. لا.» 1- وەکوو یەک لێهاتنهاوتا بوون، هاوسەنگ بوون له هەموو بابەتێکەوه 2- دژایەتی کردن.
بەرامه
«نا.»، «سن.» تم: بۆن و بەرامه.
بەرامپیل
[[1-به‌ر/2+2-ئان/1+پیل]]
«نت.»، «هل.» تم: بەرهەڵبێنه. تێبــ.ینی: جیاوازێکی بچووک له نێوان «بەرامپیل» و «بەرهەڵبێنه» دا هەیه، هەرچی بەرامپیله له بنەنگڵەوه ڕەت دەبێ و دوو لکی لەسەر شان گرێ دەدرێ، بەڵام شێوەی گرێ دانی «بەرهەڵبێنه» وا نییه. (تم: -)
بەران
«نا.» «شەکە نێرێکه تەمەنی له چوار ساڵان تێپەڕیبێ و شاخ و سەر و سەکوتی جوان و ڕێک و پێک بێ. به تایبەتی به خێوی دەکەن و دەیڕەنگێنن له کاتی پێویستدا «کاتی تایبەتی هەیه» بەری دەدەنه ناو مەڕان بۆ ئەوەی ئاوسیان کا.* «بک.» بەران. «جن.» غورچ. «سن.» قۆچ. بەران. هس.: «ڕووسی» بەران = مەڕ.
بەرانپۆز
«ست.، «سن.» حاڵی ئینسانێ که لووتی هەر له نێوان برۆیانەوه به زەقی هاتبێته خوار هەتا دەگاته سەر تفەنگی کەسێکی کەپۆی کەوانەیی بێ.* «مک.» قەپۆز بەران.
بەرانپێچ
[[1-به‌ر/2+2- ئان/1+پێچ «پێچان» ]]
«نت.» تم: بەر هەڵبێنه.
بەرانەکێوی
[[ به‌ران+3-ئه/2+كێو+3-ئی]]
«نت.» نێرەی مەڕەسوور.
بەراو
[[1-به‌ر/2+1-ئاو]]
«نت.» تم: 1- ئاوی /١. ٢-«مج.»، «مک.» ڕەوا. «عا.» مباح.:: باوکی کردۆته بەراوی خە ڵک (بەلایەوە هیچ نییە ئەگەر خەڵک قسەی ناشیرن به باوکی بڵێن»، بەراویان کردووه «وایان لێکردووه که لای ڕەوا بێ جوێنی پێ بدەن قسەی پێ بڵێن و توڕەش نە بێ
بەراویته
[[٤-به‌ر/2+ئاویته «=ئاویشتوو» ]]
«ست.» حاڵی مەڕ یا بزنێ که بەچکەی به ناوەخت فرێ دابێ.
بەرایی
[[1-به‌ر/2ئایی/2]]
«نت.» سەرەتای کۆمەڵە خەڵکێ، چەند کەسێک که بۆ هەر مەبەستێک بێ وەپێش کۆمەڵه خەڵکێک دەکەون و هێندێک دوور له پێشیانەوه دەڕۆن.:: بەرایی لەشکر گەییشته شار، بەرایی سوارەکان له دێ دەرچوون «عا.» طلیعةو مقدمة الجیش. «مک.» پێشایی.
بەرایی دان
«مست. لا.» ماوه، مەجال. فتوا بۆ کارێک ئامادهەوون بۆ جێ به جێ کردنی مەسەلەیەک.:: چاو بەراییی نادا بچێتە ماڵیان،. چۆن دڵت بەرایی دەدا قسەی وا بڵێی.
بەرباد
[[فر.]]
«ست.» خراپ، وێران:: دار و نەداری لە قومارا بەربادکرد، حاڵی بەرباده، ئێجگار بەرباده «کن.» زۆر خراپه. تێبــ.ینی: له بەکارهێنانی ئەم وشەیەدا هەمیشه خراپی یا «وێرانی» دەگەڕێتەوه بۆ ئەو مە بەستەی که لە پێشدا قسەی لێکراوه. ئەگەر باسی دەوڵەمەندی و فەقیری بێ ئەوه وا دەگەیەنێ که زۆر فەقیره، خۆ ئەگەر باسی ساغی و نەخۆشی بێ ئەوا مانای ئەوەیه کە زۆر نەخۆشه.
بەربار
[[1- به‌ر/4+1-بار/1]]
(ست.) ١-حاڵی وڵاغێکی هاتبێته ئەوەی بار ی لێ بندرێ. 2- «مج.» گوێ لەمست.
بەربانگ
«نت.» 1- تم: ئیفتار. 2- خواردنێ که ڕەمەزانان بۆ ڕۆژوو شکاندن ئاماده دەکرێ.
بەربانگ کردنەوه
«مست. لا.» شکاندنی ڕۆژوو. شت خواردنی ڕۆژووەوان پاش ئەوەی وەختی شەرعی دادێت.
بەربواردوو
«نت.»، «مک.» تم: بەر بوارد.
بەربووسه
[[1- به‌ر/4+بووسه]]
«نت.»، «مکها.» ئامرازێکه «بۆسه» ی پێ له نیر تووند دەکرێ نایەڵێ بجووڵێ و جێگای «سەرەمژان» یش لەناو بۆسەدا تەحدید دەکا.
بەربوون
[[8-به‌ر+بوون «فع.» ]]
«مست. لا.» 1- هاتنە د ەری کەسێک له زیندان، ئازاد بوونی لە بهەدیخانه:: گیراوه سیاسیەکان هەرچی بوون بەربوون. دە ڕۆژ دەبێ شێرکۆ بەربووه.2- پەت پساندنی وڵاغێکی بەسترابێتەوه.:: عەوول ئێسترەکە بەربووه بەرەو باخی ئاشی چوو، بڕۆ بزانه نایگریتەوه. 3- تەواو بوونی مانگ گیران و ڕۆژ گیڕان:؛ ئەو ساڵە مانگ گیرا دوو ساعەتی کێشا ئینجا بەربوو.
بەربووک
[[1-به‌ر/2+بووك/1]]
«نت.»، «مکسیم.، بک.» ژنێکه دەگەڵ بووک دەچێته ماڵی زاوا و دەیکاتە پەردەوە و خەبەری (بەزاوابوون)ی زاوا و «ڕووسووری» بووک به کەس و کاری هەرتکیان ڕاد گەیەنێ. تێبــ.ینی: لە ناو کوردەواریدا ئافرەتی ئاوا لە هەموو شوێنێک هەن که هەر له خوازبێنی ڕا هەتا شەوی بووکێنی دەگەڵ بووک و زاوا و بووک و ماڵی هەر دوو لا خەریک دەبێ و ئەرکی بەجێ گەیاندنی داب و دەستووری شایی و خەنەبەندان و هەمام لە میش کردن و... د ەکێشێ.* «بک.» بەربوو. «سیم.، سن.» پێخەسوو، پاخەسوو.