تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بەدڕەفتار
ست.»، «مک.» کەسێکی شێوەی هەستان و دانیشتن و جووڵانەوەی دەگەڵ خەڵک باش نەبێ.
بەدڕەنگ
ست.» حاڵی هەر شتێکی ڕەنگی ناشیرن و تەڵخ بێ، هەر شتێکی ڕەنگی ئاودار نەبێ، هەرشتێکی ڕەنگەکانی مات و بێ بریسکه بێ.
بەدکار
ست.» 1- خراپه دەکا «له هەر بابەتێک بێ». 2- ئەوەی له ڕووی داب و دەستووری کۆمەڵایەتی و دینی خراپ دەجووڵێتەوه. 3- ئەوەی زیان به خەڵک دەگەیێنێ و حەز به خراپەی خە ڵک دەکا.* بەدعەمەل، بەد کردار.
بەدکردار
ست.» تم: بەدکار.
بەدگومان
ست.» حاڵی کەسێکی هەموو کاران بە شکه و به باری خراپەدا لێکیان دەداتەوه.* دڵ پیس، «سن.» دڵ چەپەڵ. دڵ کرمۆڵ. «جن.» بەدگمۆ.
بەدگومانی
حمس.» لێکدانەوەی خراپ دەربارەی کەسێ یا کارێ یا ڕووداوێک شکی خراپه کردن.
بەدگۆ
ست.» کەسێکی به خراپه باسی یەکێک دەکا، ئەوە ی بۆ خەڵک چاکەی بەدمدا نایه، کەسێکی زمانی به چاکه ناگەڕێ.* بەدبێژ، بەدوێژ.
بەدگۆیی
حمس.» ئەو کارەی که ئادەمیزادی بە د بێژ دەیکا.
بەدگۆیی کردن
مست. مت.» به خراپه باسی کەسێ یا کەسانێ یا شتێ کردن. زمان بە چاکه نەگە ڕان.* «جن.» بەدگۆیی کرده.
بەدڵ
[[به/2+دڵ]]
بنت.» به ئیخلاسەوه، بەخۆشی، به ئارەزوویەکی زۆرەوه.:: به دڵ حەزم دەکرد منیش هاتبام. به دڵوازی لێ هێنا.
بەدڵ و داو
بنت.»، «مک.» به حەزلێکردنێکی ئێجگار زۆرەوه، به پەرۆشەوه. تێبــ.ینی: من وا تێدەگەم لەم وشەیەدا «داو» بێ و دەنگی «ئەلف.» ی دوایی کەوتبێ. * به دڵ و گیان.
بەدەر
[[به‌/2+ده‌ر]]
«بنت.» تم: بێجگه.
بەدەرخواردن
«مست.لا.» تم: بەکار هاتن.
بەدەست
«ست.» 1- دەست ڕۆییو، خاوەندی ماڵ و دەوڵەت. 2- ئازا، دلێر.
بەدەست گرتن
«مست. مت.» 1- گرتنی گیاندارێکی ڕا بکا. بەبێ یارمەتی هیچ هۆیەک.:: ئەوەنده بەفر باری پەنجا چۆلەکەمان هەر بەدەست گرت. 2- «مج.» چوونی زاوا بۆ لای بووک و جووت بوونی دەگەڵی وەکوو ژن و مێردان.:: سێ مانگه بووکیان بۆ گواستۆتەوه هێشتا به دەستی نەگرتووه.* بوونه زاوا. بەزاوا بوون.
بەدەستەوه
«ست.» 1- ئاماده و حازر بۆ ڕاپەڕاندنی کاران.:: نیگەران مەبه ئەم پیاوه هەمیشه به دەستەوەیه و چی پێ بڵێین وا دەکا. 2- بەلاوەنراو.:: سێ جار هەشت بیست و چوار، ئەوە چوار دوو به دەستەوه.
بەدەستەوەدان
«مست. مت.» 1- تەسلیم کردنی کەسێک که پەنای بردبێته بەر کەسێکی تر. به غەنیمەتەکەی:: قەت باوەڕ مەکەن به دەستمانەوه بدا. تێبــ.ینی: ئەم وشەیه زیاتر بۆ کەسانێکی له ترسی حکومەت خۆیان شاردبێتەوه، بەکار دە هێندرێ. 2- تەسلیم کردنی هەر شتێک به کەسێکی تر:: زۆر گیان سەخته ڕوح به دەستەوه نادا به دەستییەوه نەدەدا به زۆر لێمان ئەستاند.
بەدەستەوەگرتن
«مست. مت.» 1-- هەلگرتنی شتێک به دەست به جۆرێکی وا کە دیار بێ:: چەمەدانێکی به دەستەوه گرتبوو دەچوو بۆ گاڕاژ، کاغەزێکی شڕی زەردی به دەستەوه گرتبوو هەر تاوەناتاوێ دەیگووت: ئەوەتا بەڵگەی تاوانت. پا شان بۆم دەرکەوت «خەونامەی سەید ئەحمەدی مەدینه» یه. 2- «مج.» شتێک کردنه بەهانه بۆ کردن یا نەکردنی کارێک:: ژیر کردنی منداڵەکەی به دەستەوه گرتووه و خۆ ده هیچ کارێکی دیکه ناگەیێنێ.
بەدەستەڵات
[ [بە/٨ + دەسی + ٣-ئە/٢ + هەڵات]]
«ست.» 1- خاوەن زۆر و توانست «مقتدر». 2- کەسێکی قسەی بڕوا، پیاوێ که لای خەڵک، لێپرسراوانی دەوڵەت و ئیدارەکانی قسەی بخوا.
بەدەم
[[به/8+د‌ه‌م]]
(ست.) ١-ئینسانی قسەزان، کەسێکی توانای قسه کردنی زۆر بێ.* به دەم وپل. دەمەوە ر. 2- قسەی به زاری. ڕاسپێری نەنووسراو. «عا.» شفهی:؛ هەموو شتێکم بۆ نووسیوه، به دەمیش پێی بڵێ زۆری سڵاو لێکردی.