تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بەی
«نا.»،«سن.، هو.» تم: بەهێ. «خاڵێ دیم جە بەین دوو بەیانە وه + و ەبانی بەیندا مەشنیانەوه»، «بێسارانی» .
بەیبوون
«نا.» تم: بابنه پێچ.
بە ین بەین
ناو به ناو، جارو بار:: بەین بەین سەریان لێ بده.
بەرەبەری بەیانی
کاتیکه هێشتا ساغ نەبۆتەوه شەوه یا ڕۆژ.
بەوری بەیان
«نت» 1- بەوری زۆر بەهەڵمەت. 2- «کن» پیاوی زۆر ئازا و پەلامارد ەر. تێبــ.ینی: من نازانم وشەی «بەیان» لێرەدا له کوێڕا هاتووه بەڵام ئەوەندەی دەزانم که ئەم وشەیه به تێکڕایی ئە م دوو مانایەی هەیه که باسم کردن.
بەیاته
[[؟]]
«نت» ڕۆن دووگ. «تم: هبێد، ل- 14. خا: ب1، ل-179، ب1، ل- 52» .
بەیاخ
«نا.»، «سیم،» تم: ئاڵا. هس، بەیداغ.
بەیاخدار
«نت.»، «سیم.» 1- ئەو کەسەی له ناو لەشکر و مەیدانی شەڕا ئاڵای هەڵدەگرت. 2- «کن.» «ئافرەتی بێ شەرمی شیڕەت» «تم: خا ب1 1، ل- 179» .
بەیادکردن
«مست، لا» وەبیر هێنانەو ەی دۆست و خزم و کەس و شوێنێک و... «بەد نەبێ بەد خانه بەیاد ناکا» .
بەیادی کردن
«مست، لا» «بێ خەوی و بێ کەیفییه، که له نە خۆشی یا له ڕانەهاتنی شوێنێک پەیدا ئەبێ» «تم: خا، ب1، ل- 179».
بەیاز
[[=عا.: بیاض]]
«نا.» دەفتەرێکی شیعری به شێوەیەکی هەڕەمه و ناڕێک و پێک تێیدا نووسرابێتەوه * کەشکۆڵ /3 هس.: «لو.» بەیاز: جێگای چۆڵ.
بەیان نامه
[[عا. كو] [٢-بەیان + نامە]]
«نت.»، «کئێر.» نووسراوێکه دەوڵەتان، کۆمەڵه و پارته سیاسییەکان و ئەو جوره ڕێکخراوانه، له کاتی پێویستدا بڵاوی دەکەنەوە و بیروڕا و هەڵوێستی خۆیان بەرامبەر مەسەلەیێک یا ڕووداوێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی تێدا دەردەخەن.::بەیاننامەی نەتەوەیەک گرتووەکان دەربارەی مافی مرۆڤ. بەیاننامە ی یازدەی ئازار دەربارەی مافی نەتەوایەتی کورد له کوردستانی عێڕاق. * «کعر.» بەیان.
بەیان کردن
[[عا. كو] [٢-بەیان = کردن]]
«مست.، لا» شەرح کردن، ئاشکرا کردن، لێکدانەوه.
بەیانان
[[1-به‌یان+ ئان/٢]]
«بنت.» تم: بەیانی/2.
بەیانی
1- «نت.» ڕۆژێکه ڕاستەوخۆ به شوێن ئەو ڕۆژەدا دێت که تێیداین. ڕۆژێک دوای ئیمڕۆ. «چوارشەممه له چاو سێ شەمـۆ، بەیانییه» :: بەیانی بچۆ باشترە (ئیمڕۆ مەچۆ) بەیانی جێژنە «ئیمڕۆ جەژن نییه» * سبەینێ «بک.» سوبەهی. «سن.» سبێ. سۆزی. 2- لەوەختی بەیاندا * بەیانەکی بەیانان، بەیانییان.
بەیانیان
[[به‌یانی/2+2-ئان/2]]
«بنت.» تم: بەیانی /2.
بەیانەکی
[[1-به‌یان+ئه‌كی/1]]
«بنت.» تم: بەیانی/2.
بەیت
[[عا.]]
«نا.» 1- شێوەیەکی فۆلکلۆری ئەدەبیاتی کوردییه، چیرۆکێکی ئەفسانەیی، داستانێکی دڵداری، مێژوویی یا هەر ڕووداوێکی تره، شاعیرانی نەناسراو لەسەر وەزن و قافیەی تایبەتی کردوویانه به شیعر و دەماودەم گەڕاوەتەوه و گەیوەته دەستی ئێمه.:: بەیتی کاکەمەم و خاتووزین، بە یتی خەج و سیامەند، بەیتی دمدم. 2- «کن.» قسەی دوور و درێژ و بێ بەڵگەو بناغه:: ئەوه چییه دە ڵێی بەیتمان بۆ دەکەی «قسەکانت هەر قسەن» قسەیەکی نەکرد. دوو سە عات بەیتی بۆ کردین «قسەی کرد» قسەیەکی نەکرد وه قسان بچێ.
بەیت و بالۆره
«نت.» تم: بەند وباو.
بەیت و بالۆره بۆ هەڵبەستن
سازکردن و بڵاوکردنەوەی بەندو باوی دژی کەسێ یا کەسانێ.
بەیت و باو
«نت.» تم: بەندوباو.