تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بانگەواز
[[بانگ/١+ئاواز]]
«نت.» ١- د نگێ که بۆ گاز کردنی کەسێ لە دوورەوه، بەرز دەکرێتەوه. ٢- تم: بانگ ڕاهێشتن.::بانگەوازێکە لە شاسوار بکەن با بێ چای بخواتەوه. بانگەوازیان کرد، ئیمڕۆ کەس لەماڵی خۆی دەر نەچێ. * جاڕ، قاو، هاوار. «سن،» هەڕاڵه.
بانۆک
[[٢-بان+ئۆك]]
«سفا.»، «مک.» ئەو کەسەیه کە بەرخ و کاریله د ەگرێ و دەیانخاتەوه بەر دایکیان که لێیان «نەبان» بووه، یا بەر هەر مەڕ و بزنێکی دیکه.
بانی
[[١-بان/٢+٣ئی]]
«مت» تم: بانوو.
بانیژه
[[١-بان/١+ئیژه=ئیچه «ئم:بچووكی» ]]
«نت.» ١- سەربانێکی بچووکه، که بە تەنیشت بانێکی گەور ەتر و تۆزێ بڵیندترەوه بێ. ٢- بانی ژوورێکی که لەبەردەمی ژوورێکی بەرزترەوه کرابێ و بۆ ژووره بەرزەکه بووبێته هە یوان.، *«سن.»، بانجیلە/١. ٣- شوێنێکی تەخته له «ئاش» دەکەوێته ژوور بەرداشەکانەوه، دانی لەسەر ڕۆ دەکەن و لەوێڕا دەڕژێته کونی بەرداشی سەرەوە و لە نێوان دوو بەرداشەکاندا ورد دەبێ.
باهوو
١- «سن.، سیم.» تم: بازوو. «ئەلا ئەی نازە نین ئاهوو، بە باهوو» «دڵی سەییادی خۆت هێنایه لەرزه» ٢- «سنئاسن یا دارێکی ڕاستی دڕێژه، کاسەی تەرازووی پێوه هەلداو ەسرێ یا دەخرێتە سەری «بە پێی شکڵی تەرازوو.» *«مک.» شەهێن. «سنشایێن. ٣- «سنئەو دوو دارەیه لەولاو لای د ەرگای «ژوور» و «ماڵ» و... بە قیتی دەچەقێندران، یە کێکیان دەرگاکەی ڕێدەخرا و ئەوی تریش ئاڵقەڕێز و دوولایی لێ دادەکوترا بۆ داخستن. تێبــ.- ئەم تەرتیبه ئێستا کەم بۆتەوه یا هەر نەماوه، چوار چێوەی هاتۆیه شوێن.*«مک.» لاشیپان. ٤- «سن.» تم: بانە/٢ «مردۆخ، ج١، ل - ١١٤» ٥- «سن. -» تم: باسک/٢ «مردۆخ،، ج١، ل- ١١٤» «تێبــ.- 1» ئەم وشەیه لە سانسکریتی دا «باهو» و له ئاوێسیاییدا بۆته «بازو» - دەنگی «و» لە هەر دووکیاندا کورته - و کوردی و فارسی به واوی درێژ «بازوو» بە کار دێنن. «تم: معین، فرهنگ ج١، ل- ٤٧٠» ئەم وشەیه لەقۆناغی پە هلەویدا بۆته «بازووک - باژاک»، «تم: فره، پفا، ل-٧٤». بەڵام لەکوردیدا «باسک» یشی لێ کەوتۆتەوه، ب- لە زمانی فارسیدا ئەم وشەیە تەنیا بە مانای «تێڵا» و «گۆپاڵ» ئەویش لە قامووساندا ماوه.
باهۆ
«نا.»، «مک.» تم: باهوو. بە شان و باهۆی «کەسێ» دا هە ڵکوتن - بە چاکەباس کردنی، باسی ئازایەتی و پیاوەتی و... کردنی...
باهۆز
[[٣-با/١+هۆز؟]]
«بک.» بایە کی زۆر توند که ک شت لە جێی خۆی ەلدەگرێ. «عا.» عاسفه.
باهەنجیر
«نت.»، جووره هەنجیرێکه زووتر پێدەگا و بێ تام و ناخۆشه.٭ باتەسکه. کەڵبە هەنجیر.
باهەڵکردن
«مست.، لا»، تم: باهاتن.:: بایەکی تووند هەڵیکرد و سەیرانەکەی لێ تێک داین.
باوان
[[١-باو+٢-ئان/١]]
«نت»، «کعر» تم:: بەرە و باوان بۆتەوه.
باوانی
[[باوان+٣-ئی]]
«نت»،«سن» کەلوپەل و ئەسپابی ناو ماڵ و دیاری و... که بووک له ماڵی باوکی ڕا دەگەڵ خۆی دەیباته ماڵی مێرد. *«سن» ناو تێلانه «مک» جیاز. «جنو» باو، ونی.
باوباران
«نت» بایەکی بارانی دەگەڵ ببارێ::هەڵیکرده با و بارانێکی نەبێتەوه.
باوباوێن
[[ ٣- باو/٢ +٣-باو/٢+ئین]]
«نت» «مک»، یارییه، گەوره دەگەڵ منداڵی ساوا دەیکا، تێبــ.- لەم یارییەدا گەوره دەم و چاوی خۆی له پشت شتێک دەشارێتەوه تا منداڵهکە نەیبینێ، پاشان لەلایەکەوه سەری خۆی دەردەخا و بانگی منداڵەکە دەکا و د ەڵێ: باو! کاتێ منداڵە سەری وەرد چەرخێنێ تا بزانێ دەنگەکه له کوێوه دێت، کابرای گەوره لە لایەکی ترەوە سەری دەردێنێ و بانگی دەکا «باو!»، ئەم کاره چەند جارێ دووپات د ەکاتەوە و منداڵەکهی پێ د ەخافڵێنێ.
باوبژ
[[٣-با/١+و+بژ؟]]
«نت» بایەکی تۆز و خۆڵی د ەگە ڵ بێ.
باوبژ له زگی خۆ دەرکردن
«کن» تووڕ بوون و هەڕەشه و گوڕەشه کردنی بەقسه:: لێیگەڕێن با هەر چی باوبژی لەزگی دایه دەری کا. تێبــ.- ئەم کینایەیە له لەئەسڵا بە مانای «تڕ کەندن» ه «تم:٣- با/٣» بەڵام ئێستا ئەم مانایەی لەدەست داوه و تەنیا بۆ بە سووک حیساب کردنی کەسێک بەکار دێت، هەروەکوو هەڕەشە و گوڕەشەکانی به «تڕکەندن» دابێنن.
باوه
[[-باو+٢-ئه/١]]
تم: بابه.
باوه خولێ
[[٣-باو/١+٣-ئه/٢+خول+ئێ «ئێن» ]]
«نت.» «کعر.» تم: باوه گێژه.
باوه خولە
[[-باو/+٣-ئه/٢+خول_٥-ئه/١]]
«نت.» تم: باوە گێژه.
باوه خوون
[[١- باو+٣-ئه/٢+خوون]]
«جف.، سن.»، «نت.» یەکەم میوانداری که بۆ کچێکی تازە بە مێرد درابێ، له ماڵی باوکی دەکرێ، *«مک.» بانگ کردنەوه /١. تێبــ.- کەرتی «خوون» لەم وشەیەدا، ڕیشەی مەسدەری خوێندنەوەیه بەمانای «بەسەر کردنەوه» .
باوک
«کعر، سن» «نت» ١- باب/١.