تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئیعدام
[[=عا.: ئیعدام]]
(نمس.) تم: ئیعدام کردن. حوکمی ئیعدامی دراوە. حوکمیان دابوو بە ئیعدام تەمییز هەڵی وەشاندەوە. ((ئیعدامم بۆ سادیر بێ، دەم لە خاڵ ناگۆێزمەوە)) (فۆلکلۆر).
ئیعدام کردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) کوشتنی کەسێ لەسەر بڕیاری دادگایەک، جا بە هەڵاوەسین بێ یا گوللە باران کردن و...
ئیقدام
[[=عا.: ئیقدام]]
(نمس.) ١- ئازایەتی، دلێری. ٢- نەترسان، وێران (فع.) پیاوێکی بە ئیقدامە، چ کەسی هێندە بێ ئیقدامم نەدیوە.
ئیقدام کردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) ١- دەست بە کارێ کردن، پر بە کارێکدا کردن. ٢- ئازایەتی و دلێری نواندن. ئەو ئیقدامەی... کردی بە کەس ناکرێ.
ئیلزام دان
[[عا.: ئیلزام + کو: دان]]
(مست. مت.) بێ دەلیل کردنی کەسێ لە گفتوگۆیەکدا، ڕێگا لێ بڕینەوە. تێبــ.- زیاتر بۆ مجادەلەی عیلمی، مەلا و فەقێ بەکاری دێنن.
ئیلهام
[[=ءعا.: ئیلهام]]
(نمس.) کارێکی چاک یا مەبەستێ خستنە دڵی کەسێکەوە، فێر کردن بە (هۆ)یەکی بە چاو نابیندرێ. نازانم ئیلهام بوو چی بوو دوو دەقیقەی نەکێشا ئەو مەسەلە گرانەی حەل کرد.
ئیلهام بۆ هاتن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.) کارێک یا مەبەستێک کەوتنە دڵی کەسێکەوە.
ئیلهام وەرگرتن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) بە تەئسیری کەسێ یا شتێ کارێ کردن. کردنی کەسێ یا شتێ بە سەرچاوەی بیر کردنەوە و مەبەست لێ ئەستاندن. نالی لە حەبیبەی ماڵیاوا ئیلهامی وەردەگرت، خانی بۆ (مەم و زین)ەکەی لە بەیتی (مەمی ئالان) ئیلهامی وەرگرتووە.
ئیمام
[[=عا.: ئیمام]]
(نا.) ١- پێشەوا و ڕابەری دینی. بە مەزەبی ئیمامی حەنەفی مارەی کەن. ٢- ئەو کەسەی پێش نوێژی، نوێژی جەماعەت دەکا. ئیمامی مزگەوتی هەباساغای. ٣- هەر بەکر. ئیمامی عومبەر، ئیمامی جەحفەری (شیعە) کە یەکەمیان (ئیمامی عەلی) و ئاخریان (مەهدی)یە. ب) هەریەک لەو چوار کەسەی کە پاش پێغەمبەر (ن.خ.) خەلیفەیی ئیسلامیان کرد. ئیمامی ئەبووبەکر. ئیمامی عومبەر ئیمامی عوسمان. ئیمامی عەلی. ٤- تم: ئیمامە.
ئینتیقام
[[=عا.: ئینتیقام]]
١- (نمس.) تۆڵە ئەستاندن، تۆڵە ئەستێنی. ٢- )نا.) تۆڵە.
ئینتیقام ئەستاندن
[[عا. کو.]]
ئینتیقام کێشان
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) تم: ئینیئقام ئەستاندن.
ئیهتیمام پێدان
[[عا.: ئیهتیمام + کو: پێدان]]
(مست. لا.) بە تەنگەوە بوون، بە توند گرتن، بە هێند گرتن خۆ پێوە ماندووکردن، دەخەمدا بوون (بە شتێ، بە کەسێ، بە کارێ...).
ئیکلام
[[محر. عا.: ئیکرام]]
(نا.)، (مک.) ڕەسمی حورمەت، ڕێ و ڕەسمێکە بۆ نیشاندانی حورمەت و ڕێز بەرامبەر کەسێ ئەنجام دەدرێ. تێبــ.- دەست بە سینگەوە دەگیرێ و بە پێی گەورەیی ئەو کەسە یا ئەوان کەسانەی نیاز وایە ڕێزیان لێ بندرێ، لای ژوورووی لەش بۆ پیشەوە دەچمێنرێتەوە.
ئیکلام کردن
(مست. لا.)، (مک.) ڕەسمی ئورمەت بەجێ هێنان. تەعزیم کردن. * ئیکلام کێشان.
ئیکلام کێشان
(مست. لا.)، (مک.) تم: ئیکلام کردن.((دەچوونە خزمەت مام غەلیفەی ئیکلامیان کێشاوە)) (تحفە: ج٢-٧٧).
ئەزخوڵام «غوڵام»
«نتـ.»، «بکـ.» من غوڵامی تو تمـ: ئەزبەنی.
ئەنام
(نا.)، (سن.) تم: ئەندام.
ئەنجام
[[پە: هەنجام]]
(نا.٩.دوایی، نەتیجە، ءاقیبەت. ئەم کارە ئەنجامێکی چاکی نابێ، دیاربوو ئیشەکەیان ئەمە ئەنجامێتی.
ئەندام
[[ست: هەندامە. پە: هەنام، هەندام، هەننام]]
کەسێکی لە پارتێکی سیاسی، ڕێکخراوێکی پیشەیی یا لێژنەیەکی تایبەتی و... و... کاردەکا. ئەندامی پارتی دێمۆکراتی کوردستان، ئەندامی یەکێتی نووسەرانی کورد. ٣- (تت.) دەوڵەت یا وڵاتێک کە لە یەکگرتنی چەند دەوڵەتدا بۆ مەبەستێکی تایبەتی یا بۆ یەکێتی و پێکهێنانی دەوڵەتێکی فیدڕاڵی، بەشدار دەبێ. دەوڵەتی ئازربایەجان ئەندامە لە یەکێتی شووڕەویدا، عێراق ئەندامی جامیعەی عەرەبییە. تێبــ. آ) وەک ژابا نیشانی داوە دەنگی (ن) لە ئاوێستایی ئەم وشەیەدا (ن)ێکی گنە و سووکە دەنگێکی (گ) لە پاش (ن)ەکەوە هەیە، هەروەک لە بن لەهجەی سلەیمانیدا بەدی دەکرێ. ب) ژابا. (تم:-٢٢)ش و دوکتۆر معینیش (تم: فەرهەنگ-٣٧٢) جگە لە ئازای لەش ئەم وشەیان بە ئامرازی نێرینەیی مانا لێداوەتەوە. * (سن.) ئەنام.