تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاگر لێبارین
[[ئاگر + لێ «لە + ی = ز» + بارین]]
«مستـ. لا.»، «کنـ.» بەڵا بەسەر هاتن، تووشی ناڕەحەتی بوون. ● «ئاگری لێبارێ» تووک و نزایە.
ئاگرباران
«نتـ.»، «کنـ.» ١- گەرمای بێ ئەندازە. ٢- دابارینی گوللە لە شەڕدا، دەستڕێژ کردنی چەند کەس وێکڕا.
ئاگرباران کردن
«مستـ. متـ.» بۆمبا، گوللە تۆپ و تفەنگ و هەرچی لەم بابەتە بێ بە سەر جێگایەک یا کەسێکدا بەردانەوە.
ئاگربارانە
[[ ئاگرباران + ە ــ ئە/ ]١ ]
«نتـ.» هەوایەکی گۆرانی کوردییە. □ «ئەی خودا لەم ئاگربارانە، ئەی خودا لەو ڕێزە خاڵانە، یار بەبێ تۆ مالم وێرانە». «فۆلکلۆر».
ئاگرپارە
[[ ئاگر + پارە «= پارچە، لەت» + ە ــ ئە/ ١ ]]
ئاڵدوزکاری
«تو. کو.»، «حمسـ.»، «سیمـ.» پیشەی ڕووکەش کردنی مەعدەنان بە زێڕ یا زێو.
ئاڵووبخارە
[[ئاڵوو + بخارە= بوخارا «شارێکە لە ئوزبەکستانی سوڤێت]]
«نتـ.»، «مکـ.» جۆرێک هەڵووچەیە، تامی ترشە، ڕەش و زەردی هەیە، ڕەشەکەیان ئیشکە و دەنک دەنک، زەردەکە شیرەدارە و جاران لە ناو خیگەدا هەڵدەگیرا. هەردوو جوورەکەی لە باتی ترش دەکرێتە ناو چێشتەوە. * هەڵووچە پاوەیی، هەڵووچە ڕەشە «سنـ.». هەڵووژە ڕەشە.
ئیجارە
[[=عا.: اجارە، ایجار]]
ئیجارە کردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) کاری بەکرێ گرتنی مڵکێک لە خاوەنی بۆ ماوەیەک، بەرامبەر میقدارێک پارە (حاسڵاتیش ئەگەر باغ، بێستان و... بێ) * بەئیجارەگرتن.
ئیجارەدار
[[عا. کو.]]
(نت.)، (کئێر.) کەسێکە کە مڵکیان بۆ ماوەیەک لە خاوەنی بە کرێ دەگرێ.
ئیجارەنامچە
[[ئیجارە+ نامە+چە]، [عا. کو.]]
(کئێر.) تم: ئیجارەنامە.
ئیجارەنامە
[[ئیجارە+نامە]، [عا. کو.]]
(نت.)، (کئێر.) سەنەدێکە لە نێوان خاوەن مڵک و ئیجارەدارا ئاڵ و گۆڕ دەکرێ و تێیدا دەنووسرێ کە مڵکەکەی بۆ ماوەی چەند ساڵ یا چەند وەرز بەدەست ئیجارەدارەوە دەبێ و چەند و چۆن پارە و حاسڵات دەدا بە خاوەنی مڵک. *ئیجارەنامە.
ئیجباری
[[عا. کو.]]
١- (س.) کاری بەزۆر، کارێکی کەسێ لەژیر پاڵەپەستۆی یەکێکی تر دەیکا. ٢- (نت.)، (کئێر.) خزمەتی سەربازی کە بە پێی قانوون دەبێ هەموو کەس بۆ وڵاتی خۆی ئینجامی بدا. ((...قەت بووە ئیجباری لە کوردی بگرێ)).
ئیخباری لێ کردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.)، (کعر.) ئاگادار کردنی میری دەربارەی کەسێ یا کەسانێ یا هەڵسان و دانیشتنیان. ((بە میرزا قادر بڵێن ئیخباریان لێ کردووە خێرا بگەڕێتەوە سیتەک.)) تێبــ.- ئەم وشەیە و ئەوی پێشەوەشی تەنیا بۆ مەبەستی خراپە بەکاردێن.
ئیخباری کردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.)، (کعر.) ئاگادار کردنی میری لە کارێک یا دەربارەی شتێک. ئیخبارییان کردووە کە ماڵی شێخ لەتیف پڕە لەوانەی لە کۆمەڵە ڕایان کردووە. *(کئێر.) ڕاپۆرت دان، گوزاریش دان.
ئیخبارییە
[[=عا.: اخباریە]]
(نا.)، (کعر.) نامە یا هەر جۆرە نووسراوێکی بۆ ئاگادار کردنی میری لە کار و چالاکی و هەستان و دانیشتنی کەسێ یا کەسانێ بنووسرێ. * (کئێر.) ڕاپۆرت، گوزاریش.
ئیختییارات
(جم.) هەموو ئەو دەستەڵاتەی لە لایەن دەولەت یا هەیئەت و کەسانی دەسەڵاتدارەوە بۆ جێبەجێ کردنی فەرمانەکان دەدرێ بە هەندێ کاربەدەستان. فەرماندارەکان ئیختییاراتی تەواویان هەیە.
ئیختییاردار
[[ئیختییار=دار (پب.)]، [عا. کو.]]
(ست) ئەو کەسەی دەستەڵاتی هەبێ، ئەوەی هەقی کردن و نەکردنی کارێکی هەبێ. خۆتان ئیختییارداری ئێمە و ئەوانیشن. باوک ئیختییارداری کچی خۆیەتی. ((یای خەزاڵ، عەمرم، کێ لەسەر وڵاتی سوورچی و زراران دەکەیە سوورباش و ئیختییادارە)) (تحفە: ج١- ٣٥٠).
ئیختییارکردن
[[ئیختییار+کردن]، [عا. کو.]]
(مست. مت.) هەڵبژاردن و پەسند کردنی شتێک یا کارێک... خۆتان ئەم ژیانەتان ئیختییار کردووە گلەیی لە کەس مەکەن. بە من بایە زەردەکەتان ئیختییار کردبا لەم شینە چاتر بوو.
ئیداری
[[عا.]]
(س.) ١- هەر شتێکی پێوەندی بە ئیدارەوە هەبێ. کاروباری ئیداری. ئەمری ئیداری. ٢- آ) ئەو کەسەی لە هەڵسووڕانی کاری ئیدارە شارەزا بێ. قەت مووتەسەڕیفی وا ئیداری نەهاتۆتە کەرکووک. ب) کەسێکی لە هەڵسووڕاندنی کاری ئیدارەدا وشک و رۆتینی بێ.