تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 7
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاغا
[[ = مهفعوولی: گهوره، سهروهر ]]
«نا.» 1- لەقەبێکە
بە
دوای
ناوی
خاوەن
مڵک
و
سەرۆک
عەشیرەتەکانەوە دەندرێ: باپیرئاغای مەنگووڕ. حەمەدئاغای
مامەش
. بابەکرئاغای پژدەری. حەماغا «حەمەدئاغای»
کۆیە
.
شێخ
محمەدئاغای وەڵاشێ. حەمەدئاغای مێرگەسوورێ. تێبــ. ــ ا»
ئەگەر
ئەم
کەسە
لەقەبێکی
تری
وەکوو
«
بەگ
» و «
خان
» یشی هەبێ، «ئاغا»
کە
دەخرێتە
پێش
ناوەکەی: ئاغا مۆمن بەگی یەکشەوەی. ئاغاخەلیل
خان
. ئاغاحەمەد
بەگ
ب»
لە
هەندێ
مەڵبەندی
کوردستان
وەکوو
سەقز
و
سنه
،
بێ
ئەوەش
هەر
لە
پێش
ناو
دادەندرێ: ئاغا حەسەنی یازیبڵاغی. 2-
بۆ
ئیحتیڕام
دەخرێتە
پێش
ناوی
دەوڵەمەندەکانی
ناو
شاران: ئاغامیرزا ڕەحمەتی شافیعی. ئاغامیرزا
ساڵحی
شاتری
. 3- «کئێر.»
لە
نامە
بۆ
نووسین
و
قسە
دەگەڵ
یەکێکا
کردن
،
بۆ
ڕێزلێنان و
حورمەت
گرتن
«
ئیزافە
» دەکرێتە
سەر
ناوەکەی.
ئاغایی
میرزا
حوسێن
ئاغای زەڕگەری. تێبــ. ــ 1»
لە
قسە
کردنا «ئاغا»
کە
کورت
دەکرێتەوە و دەبێتە «
ئا
» تمـ: «ە -
ئا
» ب»
ئەم
وشەیە
لە
کوردستانی
ئێران
بە
«ق» دەنووسرێ: ئاقا،
چونکوو
ئەگەر
ڤە
«غ» بنووسڕێ
لە
فارسیدا مەعنای «خواجەی خەسێنراو» دەبەخشێ. 3- بەنیشانەی
گەورەیی
و بەگەورە
زانین
دەخرێتە
پێش
ناوی
«
سەید
» ان: ئاغا سەیدجامی. ئاغا
سەید
عەلی. 4- داشێکی «
دامە
»
یه
،
کە
لەبەری یەکێک
لە
یاری
کەرەکانەوە توانیبێتی بگاتە ڕێزی
هەرە
دوایی
و هەقی
ئەوەی
دەدرێتێ
کە
ئەوەندەی
بەری
بەڕەڵڵا
بێ
بڕوا
«
چەند
خان
بە
جارێک
ببڕێ» :
هەر
وا
زوو
ئاغات
کرد
. ئاغاکەم دێنمەوە
بەری
خۆم
. ئاغاکەت دەدەمێ بیخۆ. *
دامە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاغا کردن
[[ مستـ. متـ. ]]
«مکـ.» گەیاندنی داشێکی
دامە
لە
بەرێکەوە
بۆ
ئاخر
ڕێزەکانی
ئەوبەر
، کردنی یەکێک
لە
دارەکانی
دامە
با ئاغا.:
هەر
ئێستا
ئاغای لێدەکەم. نەمزانی
کوێڕا
ئاغات
کرد
. *
دامە
کردن
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاغابانوو
«نتـ.»، «مکـ.» قوماشێکی لۆکەیه،
یا
دێغ
دێغی
ڕەش
و سپییە
یا
گۆل
گۆل
بە
ئەندازەیێکی
تایبەتی
و
چوارگۆشە
دروست
دەکرێ
و پیاوان لەسەری دەبەستن،
لە
هێندێک
شوێن
لە
باتی
ڕەش
و
سپی
،
سوور
و
سپی
باوە. * جامانه،
جامانی
، جەمەدانه،
جەمەدانی
. 2 -
هەر
ئەو
قوماشەیە و
تۆزێ
باشتره،
بە
ئەندازەی
تایبەتی
بڕبڕ
نەکراوە و
چەشنی
قوماشی
تر
بە
تۆپه، ژنان دەیکەن
بە
کراس
. *
ئاغەبانوو
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاغاژن
«نتـ.» ئافرەتێ،
کە
ژنی
سەرۆک
عەشیرەت
یا
خاوەن
مڵک
یا
هەر
کەسێکی
تر
بێ
کە
«ئاغا» ی پێ بگوترێ:
ئاغاژن
ئایشێ
،
ئاغاژن
مرۆت
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاغایانە
[[ ئاغا + ئانه ]]
١- «نتــ» باجێکه،
دەرەبەگ
و
خاوەن
مڵک
لە
ناوچەیەکدا
کە
خۆیان
مڵکیان تێدا
نەبێ
بەڵام
دەستیان بەسەر مەڵبەندەکەدا
بڕوا
،
لە
جووتێرەکان و
خەڵکی
لا دێی دەستێنین. ٢- «ستــ»
ئەوەی
لە
ئاغا دەوەشێتەوه، کارێکی
بۆ
ئەوە
ببێ
بۆ
ئاغا بکرێ
یا
هەر
یاغا بیکەن.:
ئەم
فێز
و ئیفادەی
ئاغایانە
بۆ
تۆ
نەهاتووە. ڕاوێکی ئاغایانەمان
کرد
. ٣- «بنتـ»
بە
شێوەی ئاغایان،
وەکوو
گەورە
پیاوان، وێنەی جوامێران.:
ئاغایانە
وازمان
لێ
بێنە
.
ئاغایانە
دانیشە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاغایی
[[ ئاغا+ئی ]]
تمـ:
ئاغایەتی
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاغایەتی
[[ ئاغا + ئهتی ]]
«حمس» ١ - مڵکداری،
سەرۆکایەتی
عەشیرەتان:
ئاغایەتی
لەم
زەمانەدا
باوی
نەماوە.
ماڵی
حەمەدئاغای
چەند
پشت
ئاغایەتی
مامەشانیان کردووە. ٢-
چۆنێتی
و
پایەی
ئاغا، گەورەیی.:
ئاغایەتی
هەر
لەخۆی دەوەشێتەوه،
ئاغایەتی
کارێکی
هەروا
هاسان
نیە
. *
ئاغایی
.