تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



سەرۆک/پێشەوا
بە واتای ڕێبەر، پێشەوا، سەرکردە و فەرماندەیە. سەرۆک، بریتییە لە کەسایەتییەک کە بە هۆی توانست و لێوەشاوەییەکی تایبەتەوە دەبێتە خاوەن پێگە و پێکەیەکی بەرز بۆ ڕێبەرایەتی و سەرۆکایەتی کردنی لایەنگران و خەڵکانی ژێردەستی. سەرۆک، بە ئاوێتەکردنی توانایی و لێهاتوویی لایەنگرانی لەگەڵ توانستەکانی خۆی، ڕێبازێکی نۆژەن ئەدۆزێتەوە بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانی. سەرۆکێک کە لووتکەی خەبات و پێشەنگی مێژوویی بێت، دەتوانێت ڕەوتی ڕووداوە مێژووییەکان و گەیشتن بە ئامانجەکان خێراتر یان هێواشتر بکات. ڕێبەران، لەم حاڵەتەدا دەتوانن دەوری پێشەنگی کاروان بگێڕن یان ببنە هۆی دواکەوتوویی نەتەوەیەک.
هەر سەرۆکێک لە پاش تێپەڕکردنی چوار قۆناغ، بڕیار دەردەکات: پلاندانان، ڕێکخستن، ڕێبەرایەتی و کۆنترۆڵ (چاودێری). لەم ڕێگەدا هەتا ڕێکار زیاتر بێت، بڕیاردان دژوارتر دەبێت. سەرۆکی لێهاتوو بە هۆی ئەم چەند خاڵە سەرکەوتوو دەبێت: بڕیارەکانی هەمیشەیی و بڕەوی بێت، وەگەڕخستنی خێرا و بەجێی ئەندامان و دەروون پاکی لە دەسەڵاتدارییدا.
لە ڕابردوودا هێزی جەستەیی، توانایی دۆستڕاگرتن، هۆشیاری و زیرەکی و ناسینەوەی مەترسییەکان، گرنگترین تایبەتمەندی سەرۆک بووە بەڵام ئیمڕۆکە زانست و زانیار، توانایی بەڕێوەبردن و ڕاپەڕاندن، پاراستنی بەرژەوەندی ئەندامان و دامەزراندنی بەجێ و شیاوی ئەندامان، فەکتەری گرینگ لەئەژمار دێن.
پەیمانی وارشەو
پەیمانی وارشەو (Eastern European Mutual Assistance Treaty – پەیمانی هاریکاری هاوبەشی ئەورووپای ڕۆژهەڵات) پەیمانێکی سەبازی بوو کە لە بەرانبەر پەیمانی یەکیەتی ئەورووپای ڕۆژاوا، ناتۆ* لەنێوان وەڵاتانی کۆمۆنیستی ئەورووپای ڕۆژهەڵات بەسترا. ئەم پەیمانە لە 14/5/1955 لەنێوان وەڵاتانی چیک، ئەڵبانیا، ئەڵمانیای ڕۆژهەڵات، پۆڵەندا، مەجارستان، ڕۆمانیا و یەکیەتی سۆڤیەت لە شاری وارشەو بۆ ماوەی بیست ساڵ گرێدرا. ئامانجی پەیماننامەکە دابینکردنی هاریکاری سیاسی و سەربازی لەنێوان ئەم وەڵاتانە بوو. بەپێی پەیمانەکە هەرکات یەکێک لە ئەندامەکانی ڕێکخراو، بکەوتایە بەر هێرش، ئەندامانی دیکە بە دەنگییەوە دەهاتن و بە هەموو هێزێکەوە پشتیوانییان لێ دەکرد.
ناوەندی سەرکردایەتی عەملیاتی چەکداری لە شاری مۆسکۆ بوو. ئەڵبانیا لە ساڵی 1968 وازی لەم پەیمانە هێنا. ئەم پەیمانە لە ساڵی 1975 بۆ ماوەی بیست ساڵی دیکە واژۆ کرایەوە بەڵام دوای ڕووداوەکانی ساڵی 1989 کە لە وەڵاتانی ئەورووپای ڕۆژهەڵات هاتە کایەوە و پاش هەڵوەشانەوەی بلۆکی ڕۆژهەڵاتئەم پەیمانەش لە ساڵی 1991 بە شێوەیەکی ڕەسمی هەڵوەشایەوە. (بڕوانە دیواری بەرلین) .